7 րոպեի ընթերցում
ԳՅՈՒՄՐԻ, 3 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ։ Ամենայն Հայոց Հայրապետի հանդիսապետությամբ դեկտեմբերի 7-ին կվերաօծվի Գյումրիի Ամենափրկիչ եկեղեցին: Այդ օրերին թեմը կհյուրընկալի բազմաթիվ ուխտավորների, որոնք ներկա կգտնվեն սրբազան տաճարի օծման պատմական իրադարձությանը: Դեկտեմբերի 5-ին կկատարվի Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցու նավակատիքը՝ նորոգության առթիվ կատարվող եկեղեցական արարողություն:
«Դեկտեմբերի 5-ին՝ ժամը 18:00-ին, նախատեսված է եպիսկոպոսների ներկայությունը եկեղեցում՝ սյունները օծելու, իսկ դեկտեմբերի 7-ին Վեհափառ Հայրապետի հանդիսապետությամբ կօծվի սուրբ սեղանն ու կմատուցվի Սուրբ պատարագ»,- «Արմենպրես»-ին տեղեկացրեց եկեղեցու հոգևոր պատասխանատու Տեր Ավետիք աբեղա Սողոմոնյանը՝ կարևորելով Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցու դերը հավատացյալների ու հատկապես գյումրեցիների համար: «Ճիշտ է, Գյումրիում մի քանի գործող եկեղեցի կա, բայց Սբ. Ամենափրկիչն իր ուրույն տեղն ու դերն ունի գյումրեցիների համար։ Եկեղեցին ասես դեպի իրեն գրավող փարոս լինի: Դրա մասին է խոսում նաև այն, որ արդեն երկու տարի է՝ չնայած ոչ պաշտոնական բացմանը, հավատացյալների հոսքը եկեղեցի չի դադարում»,-հավելեց Տեր Ավետիք աբեղան:
Մինչ եկեղեցու վերաօծումն արդեն ավարտուն տեսքի են բերվել նաև եկեղեցու պատերի որմնանկարները: Աշխատանքներն իրականացվել են Շիրակի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տեր Միքայել Արքեպիսկոպոս Աջապահյանի օրհնությամբ: Ավելի քան 38 մետր բարձրության վրա, անմիջապես գմբեթի տակ, որմնանկարը պատկերում է Հիսուս Քրիստոսին՝ բազմած չորս կենդանակերպերի վրա, իսկ ներքևում հրեշտակներ ու հրեշտակապետեր և չորս քերովբեներն են: Բացի այդ, թմբուկի տակ՝ անկյուններում 4 ավետարանիչներն են պատկերված:
Անմիջապես գմբեթի տակ «Սբ. Ամենափրկիչ» որմնանկարն առանձնանում է ոչ միայն հայկական մանրանկարչությանը բնորոշ պատկերներով ու գունային լուծումներով, այլև նախշերով, իսկ մի քիչ ավելի ներքև՝ 20 մետր բարձրության վրա՝ 4 սյուներին, ավետարանիչներն են՝ Մատթեոս, Մարկոս, Ղուկաս, Հովհաննես՝ ընդունված համապատասխանաբար չորս սիմվոլիկայով:
Գմբեթի և սյուների որմնանկարները կապելու ու իրար լրացնելու համար դրանց միջև որմնանկարիչ վարպետը պատկերել է գոտի՝ կրկին հայկական մանրանկարների ու 4 հրեշտակի պատկերով, արանքում՝ ժապավենազարդ, իսկ պատուհանների միջև՝ լուսանցազարդեր:
Եկեղեցու ներքին հարդարման աշխատանքներից հետո Սուրբ գրքի պատկերներով ու միջնադարյան մանրանկարչության ոճով նկարազարդվել են նաև եկեղեցու պատերը:
Հեղինակը՝ որմնանկարիչ, մանրանկարիչ Լևոն Զաքյանը, ով նաև զբաղվում է մանրանկարչությամբ, որմնանկարի մեջ ներառել է հայկական մանրանկարչության տարրեր:
Որմնանկարիչը հիմնական շեշտը դրել է կարմիր, կապույտ գույների, ոսկեգույնի ու շատ քիչ նաև կանաչ գույնի երանգների վրա՝ հայկական մանրանկարչությանը համահունչ: Աշխատանքը բավական բարդ է, բայց ինչպես վստահեցրեց որմնանկարի հեղինակը՝ այս եկեղեցին մեծ ուժ ու էներգետիկա ունի, ինչն էլ ավելի է հեշտացնում աշխատանքը:
«Պատերին տերունական թեմաներն են՝ Ավետում, Ծնունդ, Տյարն Ընդ Առաջ և Մուտք Երուսաղեմ: Ներքևում հայկական ու ընդհանրական սրբերի պատմություններ: Այս աշխատանքը մոտ մեկ տարի տևեց՝ գմբեթից հետո որոշ ժամանակ դադար էր, հետո, հաշվի առնելով տարածքի մեծությունը, պատերը դատարկ էին թվում, ինձ կրկին հրավիրեցին նոր որմնանակարներ անելու»,-ներկայացնելով որմնանկարներն, ասում է Լևոն Զաքյանը, անկեղծանալով՝ այս ողջ ընթացքում ամենաբարդը գմբեթի տակ արված աշխատանքն է՝ հաշվարկներ էին պետք, որպեսզի ներքևից նայելիս պատկերը ճիշտ դիրքում լիներ:
«Առանց պատերի որմնանկարների տարածքը դատարկ էր, բայց արել եմ այնպես, որ շատ չճնշի՝ չնայած ներկայացված թեմաների բազմազանությանը»,-նշեց Լևոն Զաքյանը: Տարբեր եկեղեցիների որմնանկարներ արած որմնանկարիչն առանձնացնում է Սբ. Ամենափրկիչը: «Շատ զորավոր եկեղեցի է, ու ամենայն պատասխանատվության զգացողություն է եղել աշխատանքի հանդեպ: Ինչ գիտեի, տվել եմ այս եկեղեցու որմնանկարներին»:
Խոսելով որմնանկարների մասին, Լևոնն առանձնացնում է Քրիստոսի դիմանկարը, որն արել է Անիի տաճարի գծագրով, իսկ մուտքի որմնանկարի մի հատվածի համար որպես օրինակ ծառայել է Ախթամարի եկեղեցու ճակատային հատվածը:
Անդրադառնալով տարիների ընթացքում որմնանկարները մոմերից սևանալու փաստին, որմնանկարիչը հավաստում է՝ լաքապատված են ու հանգիստ կարելի է մաքրել:
Գյումրիի խորհրդանիշներից մեկը համարվող՝ 1860-ականներին կառուցված, ավելի քան 36 մետր բարձրություն (առանց գմբեթի) ունեցող եկեղեցին, որի ճարտարապետը եղել է Թադևոս Անտիկյանը, Խորհրդային տարիներին ծառայել է որպես ֆիլհարմոնիայի դահլիճ: Եկեղեցին կառուցվել է Անիի Մայր տաճարի օրինակով, և ասում են, որ վարպետն ամեն անգամ քարը դնելիս ֆայտոնով գնացել է Անի և հետ է եկել ու շարունակել շինարարությունը: Այսպես կառուցվել է եկեղեցին՝ քար առ քար: Որոշ աղբյուրների պնդմամբ՝ եկեղեցու շինարարության համար ծախսվել է 60 հազար ռուսական ոսկի, եղել են նաև հանգանակություններ, իսկ գյումրեցիներն աշխատել են անվարձահատույց: Եկեղեցու խաչը սկզբում եղել է փայտից:
1988 թվականին եկեղեցին մասամբ ավերվել էր: Եկեղեցու վերականգնման աշխատանքները մեկնարկեցին նախ հանգանակություններով, ապա ստեղծված «Ամենափրկիչ» հիմնադրամի կողմից՝ բարերաների միջոցներով՝ 1998 թվականին: Եկեղեցու վերականգնման աշխատանքներն իրականացվել են՝ պահպանելով կառույցի նախկին ճարտարապետական տեսքը, օգտագործելով եկեղեցու հին քարերը, սակայն եկեղեցու ամրության համար ավելացվել են մետաղյա կոնստրուկցիաներ: 2002 թվականից վերականգնման աշխատանքների համար ֆինանսական հիմնական բեռն իր ուսերին էր վերցրել Գյումրիի նախկին քաղաքապետ Վարդան Ղուկասյանն ու Ղուկասյանների ընտանիքը: Վերջիններիս միջոցներով ոչ միայն հիմնանորոգվեց եկեղեցին, այլ նաև խաչը: Տեղադրված խաչով եկեղեցին ունի 47 մետր բարձրություն: Այս պահին իրականացվում են եկեղեցու ներքին հարդարման աշխատանքները: Եկեղեցու վրա տեղադրված է նաև փոքր զանգը, որն իր կողմից քաղաքին նվիրեց քանդակագործ Արտուշ Պապոյանը: Շատ գյումրեցիներ վստահ են, որ 1988 թվականի երկրաշարժից հետո Գյումրիի վերականգնումը կազդարարվի հենց Ամենափրկչի վերականգնմամբ: