Արամ Անանյանի գնահատմամբ` «Քարե երազներ» վեպն Ադրբեջանում ճեղքեց «լռության պատը»

ԵՐԵՎԱՆ, 30 ՄԱՅԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Հայաստանի գրողների միությունը մայիսի 30-ին Երևանի դպրոցների հայոց լեզվի և գրականության ուսուցիչների մասնակցությամբ կազմակերպել էր հանդիպում-քննարկում` նվիրված ադրբեջանցի ժամանակակից գրող Աքրամ Այլիսլիի «Քարե երազներ» վեպ-ռեքվիեմին: Ինչպես տեղեկացնում է «Արմենպրես»-ը` քննարկմանը մասնակցում էին նաև «Արմենպրես» լրատվական գործակալության տնօրեն, վեպի հայերեն տարբերակի առաջաբանի հեղինակ Արամ Անանյանն ու նախիջևանագետ Արգամ Այվազյանը:

Արամ Անանյանը կարևորեց գրքի հայերեն թարգմանությունն ու հրատարակությունը` նշելով, որ այն մեծ աղմուկ բարձրացրեց Ադրբեջանում, իսկ Հայաստանում մեծ ուշադրության արժանացավ: «Գիրքը գրական ստեղծագործություն լինելուց զատ նաև քաղաքական դրվագներ է պարունակում: Դա նշանակում է, որ Ադրբեջանում «լռության պատը» ճաք է տալիս: Պատճառն այն է, որ այս եւ նման գրքերում ասվում է ճշմարտությունը»,-ասաց Արամ Անանյանը` ընդգծելով, որ գիրքը հրատարակվել է ադրբեջանցի ոճրագործ Ռամիլ Սաֆարովին ազատ արձակելուց և Ադրբեջանի կողմից նրան հերոսացնելուց հետո:

Անանյանը բնական է համարում, որ Ադրբեջանի կողմից նման գիրք հրատարակելու քայլը ռումբի ազդեցություն ունեցավ, ինչը չկարողացավ ընդունել ադրբեջանականիշխանությունը: «Աքրամ Այլիսլիի նկատմամբ հալածանքները պատահական չէին: Գրողը մինչև այսօր ենթարկվում է հալածանքերի, նրա ընտանիքի անդամները դարձան գործազուրկ և հեռացան Բաքվից: Միայն նա է, որ մինչ օրս Բաքվում է ապրում` չցանկանալով հեռանալ իր հայրենի քաղաքից»,-մեկնաբանեց նա:

Արևմտյան պարբերականները, որոնք անդրադարձան Ադրբեջանի այդ քայլերին, գրում էին, որ ադրբեջանական իշխանությունը միլիոնավոր դոլարներ է ծախսում աշխարհին ապացուցելու իր քաղաքակիրթ լինելը, սակայն մեկ Այլիսլիով ոչնչացրեց այդ ամենը:

Նախիջևանագետ Արգամ Այվազյանը կարծում է, որ գրքի հրատարակության շուրջ բարձրացած աղմուկի պատճառն այն էր, որ գիրքը գրվել էր ադրբեջանցու ձեռքով, և նրա բերանով ասված խոսքը մեծ ազդեցություն կարող է ունենալ ցանկացած ադրբեջանցու վրա: «Գիրքը նկարագրում է Բաքվի ջարդերն ու 1919թ-ի Ագուլիսի կոտորածները: Սակայն գրքում կան նաեւ պատմական ու ժամանակագրական փաստեր, որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը կամ խեղաթյուրված են»,-նկատեց նախիջևանագետը:

Այվազյանը կարծում է, որ «Քարե երազները» գիրք է, որն Այլիսլիին պատվիրել է հենց ադրբեջանական իշխանությունը, հակառակ դեպքում, եթե իսկապես նրան հալածեին ու քարկոծեին, նա մինչև հիմա չէր մնա Բաքվում, այլ ընտանիքի հետ միասին կհեռանար երկրից:

Հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Սուսաննա Աբազյանը, հակադարձելով Արգամ Այվազյանին, կարծիք հայտնեց, որ Այլիսլին դրանով բարեկամական ձեռք է մեկնում հայ ժողովրդին: «Դա շատ մարդասիրական քայլ է: Գրքում կան դրվագներ, որոնք շոյում են մեր ազգային ինքնասիրությունը»,-ասաց ուսուցչուհին:

Ադրբեջանցի ժամանակակից գրող Աքրամ Այլիսլին ծնվել է 1937թ-ի Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Ագուլիս, այժմ` Աշաղի Այլիս գյուղում: 2007թ-ին ավարտել է «Քարե երազներ» վեպ-ռեքվիեմը, որը պատմում է 1989թ-ին Բաքվում և Ագուլիսում ադրբեջանցիների կազմակերպած հայկական ջարդերի մասին:

2013թ-ին Իլհամ Ալիևի հրամանագրով Աքրամ Այլիսլին զրկվել է «Ադրբեջանի ժողովրդական գրող» կոչումից և պետական ​​կենսաթոշակից։ Սեփական քայլը Իլհամ Ալիևը պատճառաբանել է այն դիտարկմամբ, թե գրողն իր վեպում վիրավորել է իր համաքաղաքացիներին և աղավաղել է ադրբեջանի պատմությանն առնչվող իրողությունը։