Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միության աշխատանքի առանցքում է արցախահայության վերադարձի իրավունքի իրացումը
10 րոպեի ընթերցում
![Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միության աշխատանքի առանցքում է արցախահայության վերադարձի իրավունքի իրացումը](http://armenpress.am/resized/480/storage/images/articles/2024/07/26/0itNHFlFKYdn6H0eHAfeAW6I8qAWHYbTiLQQUj3A.webp)
ԵՐԵՎԱՆ, 26 ՀՈՒԼԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ։ Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միության աշխատանքի առանցքում արցախահայության վերադարձի իրավունքի իրացումն է։ «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում այս մասին ասել է Միության նախագահ Անդրանիկ Գրիգորյանը։
-Պարո՛ն Գրիգորյան, Դուք ղեկավարում եք «Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միություն» հասարակական կազմակերպությունը, որը թեև նորաստեղծ է, սակայն արդեն լայնորեն հայտնի է իր ակտիվ գործունեությամբ։ Կարո՞ղ եք մանրամասն ներկայացնել հասարակական կազմակերպության կատարած աշխատանքները։
-ԼՂ փախստականների իրավապաշտպան միությունն իրականում այդքան էլ նորաստեղծ չէ, արդեն մի քանի ամիս է, ինչ գործում է և ակտիվ աշխատանքներ է տանում միջազգային հարթակներում Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների ոտնահարված իրավունքների և մեր առջև ծառացած մարտահրավերների մասին գլոբալ իրազեկվածության բարձրացման ուղղությամբ: Վերջին շրջանում ակտիվ մասնակցություն ենք ցուցաբերում միջազգային կառույցների կողմից կազմակերպված միջոցառումներին։ Մասնավորապես մայիսին մասնակցել եմ Վիեննայում ԵԱՀԿ Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների գրասենյակի (ԺՀՄԻԳ) Մարդկային հարթության Մեդիագրագիտության և Ժողովրդավարության թեմայով միջոցառմանը և ներկայացրել «Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միության» խնդիրներն ու նպատակները, Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավունքները, հատկապես՝ վերադարձի իրավունքի իրացման հրամայականը, Ադրբեջանի կողմից սանձազերծած 2020թ. 44-օրյա պատերազմից, 2022թ. Հայաստանի դեմ ագրեսիայից, Լաչինի միջանցքի շրջափակումից և 2023թ. Լեռնային Ղարաբաղում Էթնիկ զտումներից առաջ, ընթացքում և հետո ադրբեջանական իշխանությունների կողմից իրականացրած տեղեկատվական արշավի շրջանակներում ադրբեջանական ԶԼՄ-ներում և սոցիալական հարթակներում տարածված հայատյաց հռետորաբանության խնդիրը։ Այս և մյուս խնդիրների վրա եմ հրավիրել միջազգային գործընկերների և պատկան կառույցների ուշադրությունը։ Հունիսին Լեռնային Ղարաբաղի հայության արդարացի պահանջները ներկայացրել եմ Նյու Նորքում Միավորված ազգերի կազմակերպության (ՄԱԿ) տնտեսական և սոցիալական խորհրդի հումանիտար հատվածի նստաշրջանին։
-Բացի միջազգային հարթակներում ծավալած գործունեությունից, Դուք նաև ակտիվություն եք ցուցաբերում ներհայաստանյան միջավայրում։
-«Լեռնային Ղարաբաղի փախստականների իրավապաշտպան միություն» հասարակական կազմակերպությունը, թեև փորձում է ապահովել Լեռնային Ղարաբաղի փախստականության իրավունքների պաշտպանության խնդիրները միջազգային հանրության շրջանում, սակայն իրականացնում է մեծ աշխատանքներ նաև հայաստանյան հարթակներում։ Պարբերաբար իրականացնում եմ հանդիպումներ ՀՀ-ում ապաստանած Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության հետ, որի նպատակն է լսել արցախահայերին հուզող հարցերը, փնտրել և առաջարկել համատեղ լուծումներ, ինչպես նաև ստեղծել միասնական հարթակ արցախահայության միջև կապերի ամրապնդման համար։ Մեծ աշխատանքներ ունենք անելու հենց մեր՝ արցախահայերիս շրջանում, ամեն մի արցախցի պետք է առաջամարտիկը դառնա մեր իրավունքների համար անզիջում պայքարում: Դրա համար պետք է ունենանք իրազեկ, քննական մտածողությամբ, նախաձեռնող, համառ և տոկուն հանրություն: Մեր միությանն անդամագրվելու բազմաթիվ հայտեր ենք ստանում: Հատկապես ուրախացնում է երիտասարդների հետաքրքրվածությունը, բավական շատ են դիմողները նաև Սփյուռքից, որոնք ցանկանում են ամեն կերպ իրենց ներդրումն ունենալ ՀԿ-ի գործունեության ընդլայնման հարցում: Դա շատ է ոգևորում և միաժամանակ պարտավորեցնում մեր առջև դրված խնդիրները հետևողականորեն կատարել:
-Պարո՛ն Գրիգորյան, շեշտեցիք վերադարձի իրավունքը։ Ադրբեջանի նախագահը տարբեր առիթներով շարունակում է շահարկել Լեռնային Ղարաբաղի հայության վերադարձի խնդիրը՝ այն հակակշռելով այլևայլ կոնցեպտներով՝ Հայաստանին մեղադրելով քաղաքական կամք չցուցաբերելու, իսկ Լեռնային Ղարաբաղի հայությանը՝ Ադրբեջանի առաջարկած ինտեգրացիան մերժելու մեջ։ Ինչպե՞ս կգնահատեք նման հայտարարությունները։
-Ադրբեջանի նախագահի նման հայտարարություններն ինքնին քաղաքական կամքի բացակայության ցուցիչներ են։ Ադրբեջանում մարդասիրական և քաղաքակրթական փաթեթավորումներով ներկայացվող ծրագրերը՝ ինտեգրացիան և այլն, միայն միջոց են միջազգային հանրության առաջ խաղաղարար կամ հանդուրժող կերպար ձևավորելու համար։ Արցախա-ադրբեջանական հակամարտության հենց սկզբից Ադրբեջանը որդեգրել է նման գործելակերպ, իսկ 2020 թ․ պատերազմից հետո Լեռնային Ղարաբաղի հայության նկատմամբ Ադրբեջանի պետական քաղաքականությունը գործնականում տրամագծորեն հակառակ է այն ամենին, ինչ հռչակում է Ադրբեջանը։ Զավեշտ է, բայց վերջին ելույթներից մեկում Ադրբեջանի նախագահը խոսում էր «սուտ նարատիվների» մասին, երբ հենց Ադրբեջանն է տարաբնույթ «սուտ նարատիվների» օջախ։ Հակամարտության ողջ պատմության և մասնավորապես 2020 թ․ պատերազմից հետո Ադրբեջանի քաղաքական որոշումները որևէ կասկած չեն հարուցում, որ Ադրբեջանը չունի քաղաքական կամք ապահովելու Լեռնային Ղարաբաղի հայության երաշխավորված և անվտանգ կյանքը՝ առանց ռասայական խտրականության դրսևորումների։ Նախ՝ 2020 թ․ 44-օրյա պատերազմից հետո Ադրբեջանը գործնականում հրաժարվեց ապահովել իր վերահսկողության տակ անցած տարածքներից բռնի տեղահանված հայության վերադարձը, որն արձանագրված էր նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրով, այնուհետև դիմեց առավել կոշտ քայլերի՝ ռազմական տեղային առաջխաղացումների և այլն։ Արդյո՞ք Լաչինի միջանցքի 10-ամսյա շրջափակումը, երբ մենք իրապես հայտնվել էինք հումանիտար աղետի մեջ, համապատասխանում է ադրբեջանական «բարի քաղաքական կամքին»։ Կամ անցակետից տարեցների, երիտասարդների առևանգումները, անհիմն հարուցված դատական պրոցեսները, որոնք հարկադիր բեմականացումներ են, ամենևին չեն հուշում, որ Ադրբեջանը հրաժարվում է իր հանցածին ռասիզմից։ Եվ վերջապես, մեր բռնի տեղահանումը այն վերջին ակորդն էր, որն ապացուցեց ադրբեջանական երաշխիքների հավասարությունը զրոյի։ Բնականաբար, միջազգային հանրությունը տեսնում և հասկանում է Ադրբեջանի ֆարսը, սակայն ևս դրանք արձանագրելու, ավելի կոշտ արձագանքելու կամք դրսևորելու կարիք ունի: Իրականում այդ առումով դրական տենդենց կա, ավելի ու ավելի շատ երկրներ և միջազգային կառույցներ են միանում մեր պահանջներին, տեսնում ենք, որ ունենք լայն աջակցություն: Ես ինքս արտերկրում իմ շփումներից մշտապես ստանում եմ այդ աջակցությունը և իմ հերթին հանձն եմ առնում ամեն կերպ կապիտալիզացնել դա:
-Հաշվի առնելով Ադրբեջանի նման գործելաոճը՝ ինչպիսին է Ձեր մոտեցումը վերադարձի հավանականությանը։
-Վերջին տարիներին միջազգային հանրության արձագանքները, Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումները, միջազգային հեղինակավոր իրավապաշտպան կառույցների և կազմակերպությունների ընդունած բանաձևերն ու որոշումները մնացել են թղթի վրա, որովհետև դրանց չեն հետևել գործնական քայլեր: Հետևապես մեր ամբողջական վերադարձը հնարավոր է միայն միջազգային ամուր և գործնական երաշխիքների, միջազգային կուռ ներգրավվածության պարագայում։ Մի շարք միջազգային կոնվենցիաներ, իրավական ակտեր սահմանում են փախստականների՝ հայրենիք անարգել վերադարձի և բնականոն կենսապայմանների ապահովման անօտարելի իրավունքը՝ առանց տվյալ երկրի քաղաքացիության ընդունման որևէ պարտադրանքի, ինչպես փորձում էր անել Ադրբեջանը նախքան 2023թ.-ի պատերազմը:
-Դուք ինքներդ պատրա՞ստ եք վերադառնալ Լեռնային Ղարաբաղ և ի՞նչ պայմաններով։
-Ոչ միայն ես, այլ ամբողջ արցախահայությունը պատրաստ է վերադառնալ հայրենի բնակավայրեր, սակայն մեր պատրաստակամությունը հնարավոր է միայն վերոնշյալ միջազգային երաշխիքների և միջազգային գործնական ներկայության պարագայում։ Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը չի կարող հանդուրժել ադրբեջանական որևէ բռնի վերահսկողություն, սոցիալական, տնտեսական, քարոզչական, հոգեբանական ճնշում, առավել ևս ռասայական խտրականություն այն բոլոր դաժանություններից հետո, որոնց ստիպված է եղել դիմակայել թե՛ խորհրդային ժամանակների համակեցության պայմաններում, թե՛ առավել ևս վերջին տարիների ընթացքում։ Մեր հասարակական կազմակերպության աշխատանքի առանցքում է հենց արցախահայության վերադարձի իրավունքի իրացումը, մեր բոլոր ջանքերը պիտի ուղղենք մեր արդարացի պահանջի նկատմամբ լայն աջակցություն ձևավորելուն: