სომხეთის კონსტიტუციაში არ არის რაიმე ტერიტორიული პრეტენზია რომელიმე სახელმწიფოს მიმართ: საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერი პასუხობს ბაქოს ბრალდებებს

ერევანი, 7 ოქტომბერი, არმენპრესი. სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერმა ანი ბადალიანმა 4 ოქტომბერს „არმენპრესის“ კითხვაზე პასუხად გააკეთა კომენტარი აზერბაიჯანის მხრიდან გაძლიერებული მტრული რიტორიკის შესახებ. შემდეგ დღეს აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერმა კომენტარი გაავრცელა სომხეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპიკერის განცხადებებზე. ამასთან დაკავშირებით, „არმენპრესმა“ ანი ბადალიანს ჰკითხა რამდენიმე დამატებითი კითხვა.

-ქალბატონო ბადალიან, აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერმა, თქვენი 4 ოქტომბრის კომენტარის საპასუხოდ, განაცხადა, რომ სომხეთის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან გამომდინარე, უფრო მეტად გამოიკვეთა აზერბაიჯანის მიმართ ტერიტორიული პრეტენზიები სომხეთის კონსტიტუციაში. რას იტყვით ამაზე?

-საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ძალიან მკაფიოდ და პირდაპირ ამბობს, რომ 1990 წლის სომხეთის დამოუკიდებლობის დეკლარაციის მხოლოდ ის დებულებები აქვს კონსტიტუციურ ძალას, რომლებიც პირდაპირაა გამოთქმული სომხეთის კონსტიტუციის მუხლებში. შესაბამისად, რაც არ წერია სომხეთის კონსტიტუციის ტექსტში, ვერ ჩაითვლება კონსტიტუციად და არანაირი სხვა ინტერპრეტაცია არ არის შესაძლებელი, მით უმეტეს, როცა სასამართლომ აღნიშნა, რომ მანამდე მიღებული გადაწყვეტილებებით მსგავსი პოზიცია არასდროს არ დამტკიცებულა. ამგვარად, სომხეთის კონსტიტუციის პრეამბულაში მითითებული სახელმწიფოების ფუძემდებლური პრინციპები და ეროვნული მიზნები სწორედ ის არის, რაც კონსტიტუციის შემდგომ ტექსტშია წარმოდგენილი, და იქ არ არსებობს არცერთი მუხლი, რომლის ინტერპრეტაციაც შეიძლება როგორც სხვა სახელმწიფოს მიმართ ტერიტორიული პრეტენზია.

-აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერი აღნიშნავს, რომ სომხეთის სხვა სამართლებრივ აქტებშიც არსებობს ტერიტორიული პრეტენზიები აზერბაიჯანის მიმართ.

-ამ საკითხზე სომხეთის ხელისუფლებამ არაერთხელ გააკეთა განმარტებები. სომხეთის კონსტიტუციის მეხუთე მუხლის მესამე ნაწილი ადგენს, რომ დამტკიცებულ საერთაშორისო შეთანხმებებს უფრო მაღალი იურიდიული ძალა აქვს, ვიდრე ქვეყნის შიდა კანონმდებლობას. ეს მუხლი უფრო კონკრეტულად ასე ფორმულირდება: „სომხეთის რესპუბლიკის დამტკიცებულ საერთაშორისო ხელშეკრულებებსა და კანონთა ნორმებს შორის წინააღმდეგობის შემთხვევაში, გამოიყენება საერთაშორისო ხელშეკრულებების ნორმები. „სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მშვიდობისა და სახელმწიფოთაშორისო ურთიერთობების შესახებ ხელშეკრულების პროექტის შეთანხმებულ ნაწილში“ არის მუხლი, რომლითაც მხარეები თანხმდებიან, რომ არ გააჩნიათ ერთმანეთის მიმართ ტერიტორიული პრეტენზიები და იღებენ ვალდებულებას, არ გააკეთონ მსგავსი პრეტენზიები მომავალში. ასევე, არის მუხლი, რომლითაც მხარეებს ეკრძალებათ შიდა კანონმდებლობაზე აპელირება, რათა ხელი შეუშალონ სამშვიდობო ხელშეკრულების შესრულებას. ამგვარად, როდესაც სამშვიდობო ხელშეკრულება სომხეთმა და აზერბაიჯანმა მოაწერეს ხელი, მიიღებს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამის დასკვნას და დამტკიცდება სომხეთის პარლამენტის მიერ, მას ექნება უფრო მაღალი იურიდიული ძალა, ვიდრე ნებისმიერი შიდა კანონი. შესაბამისად, სამშვიდობო ხელშეკრულების გაფორმება გააქარწყლებს სომხეთისა და აზერბაიჯანის ყველა შეშფოთებას ორი ქვეყნის სხვადასხვა საკანონმდებლო აქტების შესახებ, თუ ასეთი არსებობენ.

-აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპიკერმა განაცხადა, რომ სომხეთის მიერ ალმა-ათის დეკლარაციისადმი ერთგულება არ ნიშნავს იმას, რომ სომხეთს აზერბაიჯანის მიმართ ტერიტორიული პრეტენზიები არ აქვს, რადგან ალმა-ათის დეკლარაციას არ აქვს კავშირი იმასთან, თუ სად გადის დსთ-ს წევრი ქვეყნების საზღვრები და რომელ ტერიტორიას რომელი ქვეყანა ეკუთვნის.

-ეს კომენტარი სრულიად შეუსაბამოა, რადგან 1991 წლის 21 დეკემბრის ალმა-ათის დეკლარაციაში პირდაპირ აღნიშნულია, რომ მხარეები აღიარებენ ერთმანეთის ტერიტორიულ მთლიანობას და არსებული საზღვრების ურღვევობას. შესაბამისად, ალმა-ათის დეკლარაციას ხელი მოწერილმა სახელმწიფოებმა აღიარეს საბჭოთა რესპუბლიკების დე იურე ტერიტორიული მთლიანობა და დე იურე არსებული ადმინისტრაციული საზღვრები, როგორც სახელმწიფო საზღვრები. ეს საზღვრები ცნობილია და იმ დროის რუკები ინახება როგორც სომხეთში, ისე აზერბაიჯანში.

გარდა ამისა, სამშვიდობო ხელშეკრულების ის დებულება, რომელიც მხარეებს ავალდებულებს, რომ მომავალში არ ექნებათ ტერიტორიული პრეტენზიები ერთმანეთის მიმართ, აუფასურებს აზერბაიჯანის იმ განცხადებებს, რომ სომხეთს „რეზერვში“ აქვს ტერიტორიული პრეტენზიები აზერბაიჯანის მიმართ.

მეტიც, ალმა-ათის დეკლარაციის აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერის მიერ გაკეთებული ინტერპრეტაცია სინამდვილეში შეიძლება ნიშნავდეს იმას, რომ აზერბაიჯანს აქვს ტერიტორიული პრეტენზიები სომხეთის მიმართ, თუმცა სომხეთისადმი გამოთქმული ბრალდებებით ცდილობს ეს მოთხოვნები დაიფაროს.

-აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერი კვლავ გამოეხმაურა სომხეთის მიერ იარაღისა და ტექნიკის შეძენას და მას უწოდა მასობრივი მილიტარიზაცია.

-თუ შევადარებთ სომხეთისა და აზერბაიჯანის სამხედრო ხარჯებს როგორც აბსოლუტური ციფრებით, ასევე პროპორციითა და შეძენილი იარაღის ტიპების მიხედვით, ცხადი გახდება, თუ ვინ ატარებს მასობრივ მილიტარიზაციას. პირიქით, სომხეთის უმაღლესი ხელმძღვანელობა აცხადებს, რომ არ აპირებს მხოლოდ არმიაზე დაფუძნებული უსაფრთხოების კონცეფციის მიღებას და თავის უსაფრთხოების კონცეფციის მნიშვნელოვან ნაწილად მიიჩნევს მეზობლებთან ურთიერთობების დარეგულირებასა და რეგიონში მშვიდობის დამყარებას. ხოლო აზერბაიჯანის უმაღლესი ხელმძღვანელობა აცხადებს, რომ მათი ძირითადი პრიორიტეტი სამხედრო შესაძლებლობების გაძლიერებაა.

არ იქნება ზედმეტი შეგახსენოთ, რომ სომხეთმა არაერთხელ შესთავაზა აზერბაიჯანს და ახლაც სთავაზობს იარაღის ურთიერთკონტროლის მექანიზმების შექმნას, მაგრამ აზერბაიჯანი ამ წინადადებას უგულებელყოფს და უფრო აგრესიულ რიტორიკას ირჩევს სომხეთის მიმართ. კიდევ ერთხელ ვადასტურებ, რომ სომხეთს არ აქვს სხვა, განსაკუთრებით კი თავდასხმითი დღის წესრიგი, გარდა თავდაცვისა შესაძლო აგრესიებისგან. ხოლო აზერბაიჯანი თითქმის ყოველდღიურად სომხეთის მიმართ მუქარებს აკეთებს. 

-აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს სპიკერმა ასევე განაცხადა, რომ სომხეთი მსოფლიო ლიდერების მიმართ აგიტაციას ახორციელებს, რათა ისინი ბაქოში, COP-29-ის სამიტში არ მიიღონ მონაწილეობა. როგორ ახსნით ამას?

-გსურთ თქვენი ყურადღება მივაპყრო იმ ფაქტს, რომ ჩემს 4 ოქტომბრის კომენტარში დასმულ კითხვებზე აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა სამინისტროს პრესსპიკერმა არანაირი პასუხი არ გასცა. ეს კითხვები იყო შემდეგი: აპირებს თუ არა აზერბაიჯანი აგრესიის განხორციელებას სომხეთის რესპუბლიკის მიმართ? უარყოფს თუ არა აზერბაიჯანი სომხეთის ტერიტორიულ მთლიანობას? უარყოფს თუ არა მშვიდობის დღის წესრიგს? ოფიციალური ბაქოს აგრესიული რიტორიკა, სამშვიდობო ხელშეკრულების შეთავაზებების უარყოფა და სხვადასხვა ქვეყნის ექსპერტები აძლევს საფუძველს იმის ვარაუდს, რომ აზერბაიჯანი გამოიყენებს COP-29-ს საკუთარი სამხედრო ქმედებების ლეგიტიმაციისთვის. ბევრი ანალიტიკოსი მიიჩნევს, რომ ესკალაციის თავიდან აცილების მიზნით აუცილებელია COP-29-ის დაწყებამდე სამშვიდობო ხელშეკრულების შეთანხმებული შინაარსის ხელმოწერა, სხვა შემთხვევაში, ბაქოში მიმავალი ლიდერები უნებლიედ შეიძლება გახდნენ ომის წამქეზებლები. სომხეთი კი თავის მხრივ აცხადებს, რომ მზად არის COP-29-ის დაწყებამდე სამშვიდობო ხელშეკრულების ხელმოწერის ლოგიკისთვის. ხაზს ვუსვამ, რომ სომხეთის რესპუბლიკა მხარს უჭერს COP-29-ის ბაქოში ჩატარების გადაწყვეტილებას, როგორც ნდობის განმტკიცების და რეგიონში მშვიდობის დამყარების ინსტრუმენტს, და არ გვინდა, რომ ის გამოყენებულ იქნას საპირისპირო მიზნებისთვის.