«Ականատեսը». 102-ամյա Արշալույս Մուրադյանը «էրգիրը» նորից տեսնելու հույսը չի կորցնում

5 րոպեի ընթերցում

ԱԿՆԱԼԻՃ, 21 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: «Արմենպրես» լրատվական գործակալության մեկ և կես տարվա կենսագրություն ունեցող` Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին նվիրված «Ականատեսը» հատուկ նախագիծը շարունակում է իր ընթացքը: Մեր ստեղծագործական խումբը ականատես-վերապրողների հուշերը հավաքելու նպատակով այս անգամ այցելեց Արմավիրի մարզ: Արշալույս Մուրադյանը Արարատի մարզի Էջմիածնի շրջանի Ակնալիճ գյուղի ամենատարեց բնակիչն է: Նա ծնվել է 1912 թվականին Տաջկահայաստանի (Արևմտյան Հայաստանը սփյուռքահայերն անվանում են նաև Տաջկահայաստան) Խնուսի շրջանի Գոպալ գյուղում կամ, ինչպես ինքն է անվանում, «էրգրում»:

«Կարծում ես, մեր կամքո՞վ ենք եկել... Թուրքը հարձակվեց, կոտորեց, եկանք այստեղ: Աստծուն փառք, ապրանք»,- անցյալի մասին վերհուշն այսպես է սկսում 102-ամյա կինը, ով երեք եղբայր է ունեցել: Նրան փրկելու համար ծնողները` Եղիազարն ու Նվարդը, իրեն դրել են սայլի մեջ ու ծածկել խոտով:

Պատմական տեղեկանք

Հայաստանը, 383 թ. կորցնելով անկախությունը, բաժանվեց հարևան երկու գերպետությունների միջև. Արևելքը` ՍասանյանՊարսկաստանի և Արևմուտքը` Բյուզանդայի: Հետագայում`VII-IXդարերում Հայաստանի տարածքինտիրացան արաբները: IX դարում հայերը իրենցհայրենիքումպայքարեցին արաբների դեմ և հռչակեցին Բագրատունյաց թագավորությունը, որը գոյատեւեց մինչև XI դար:

Վրա է հասնում նոր նվաճումների ժամանակաշրջանը, Հայաստանթափանցեցինսելջուկները,թաթար-մոնղոլները, որոնք XV դարի 60-ականներին ստեղծեցինՕսմանյան կայսրությունը և Բյուզանդայի փոխարեն տեր դարձան Հայաստանի արևմտյան տարածքներին: Մինչև XX դարըհայերը հաճախակի ապստամբում էին սելջուկների դեմ և ճնշվում:

Ականատեսը հիշում է, որ շատերն էին երեխաներին թաքցնելու, գերությունից փրկվելու համար հենց այս «հնարամիտ» եղանակն ընտրել: Ընտանիքն առանց զոհերի հասել է Արևելյան Հայաստան:

Սկզբնական շրջանում հաստատվել Ալագյազ գյուղում, այնուհետև` Ակնալիճում:

«Հայրս բարձրագույնն ավարտած մարդ էր: Էրգրում ապրում էին էլի, բայց թուրքի տիրապետության տակ էին ապրում»,- նկատում է Արշալույսը` մտաբերելով ևս մեկ դրվագ, որը ծնողներից է լսել:

«Թուրքերը քառասուն երիտասարդի գցեցին մարագն ու վառեցին: Շատ դաժան օրեր են տեսած մեր հայերը թուրքի ձեռքը»,- ասում է տարեց կինը:

1933 թվականին պատմության հերոսուհին ամուսնանում է իր համերկրացի Սահակի հետ, ունենում տասը երեխա: Չնայած կյանքում տեսած բազում դժվարություններին` իրենբախտավոր է համարում: Տատմեր Արշալույսն իրենց գյուղում ավելի քան հարյուր երեխայի է օգնել լույս աշխարհ գալ:

Բացի այդ, նա նաև զբաղվել է դաշտային աշխատանքներով, բանվորությամբ: 1962 թվականի լուսանկարում երիտասարդ Արշալույսը դեռ նոր է տեղափոխվել Ակնալիճ:

Գյուղի այսօրվա ամենատարեց բնակիչը խոստովանում է, որ ուշադրության և հարգանքի պակաս չի զգում: Հարցին, թե կցանկանար երբևէ վերադառնալ հայրենիք, ականտեսն ունի կարճ պատասխան.«Բա չե՞մ ուզում, հիմա էլ տանես կգամ, արի իրար հետ գնանք»,- առաջարկում է նա: Արշալույսը վստահ է, որ իրականությունը խեղաթյուրված ներկայացնելու թուրքերիքաղաքականությունը երկար կյանք չի ունենա: Հայերին նա համարում է քաջ ժողովուրդ:

Պատմության հերոսուհին ունի առողջ լինելու իր բանաձևը: Կտրականատես հրաժարվում է սուրճից, քաղցրեղենից և մսեղենից` փոխարենը նախընտրելով կաթնամթերքը: Իր կյանքում առանձնահատուկ տեղ ունեն հավատը, անդավաճան սերն առ Աստված:

«Ինչպե՞ս կարելի է Աստծուն չհավատալ»,- վրդովված նկատում է նա:

Որդուն մեկ տարի առաջ է կորցել, ինչը խոր վիշտ է պատճառում տարեց կնոջը: Նրա առօրյան փոքրիշատե լցվում է ուրախությամբ, երբ այցի է գալիս 80-ը բոլորած հարևանուհին` Անահիտը, ում հետ երկար զրուցում են տարբեր հարցերի շուրջ:

Ընտանիքի ամենամեծ անդամին Մուրադյանները շրջապատել են հոգատարությամբ: Ժպիտով են պատմում տատիկի` հայկական արտադրության հեռուստասերիալների նկատմամբ սիրո մասին: Երեք տարի առաջ ողջ գերդաստանով նշել են Արշալույս տատի 100-ամյակը, ինչի ժամանակ նա երգել է, անգամ պարել: Ականատեսը շատ է ցանկանում, որպեսզի բարությունն ու խաղաղությունը տիրեն աշխարհում, երիտասարդներն էլ լինեն երջանիկ և առողջ:

Լրատվական գործակալությունը Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ 2013 թվականի ապրիլի 23-ինհանրության դատին հանձնեց«Ականատես»-իառաջին պատմությունը: Նախագիծն ամփոփում է ականատես-վերապրողների արժեքավոր հուշերն ու պատմությունները:

Ցեղասպանությունը վերապրած անձանց թիվը հանրապետության տարածքում ամենից շատը Արմավիրի մարզում է:

Պատրաստեցին Տաթևիկ Գրիգորյանը և Անահիտ Մինասյանը

Լուսանկարները` Արթուր Հարությունյանի

Հայերեն English Русский

Երևանի քաղաքապետարանը բանակցում է 18 մետրանոց 250 նոր ավտոբուս ձեռք բերելու շուրջ

Մեծ Բրիտանիան մեղմացում է արել Հայաստանի վերաբերյալ իր քաղաքացիների համար արվող հորդորներում. Միրզոյան

Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմում վերապատրաստման դասընթաց է անցկացվել

Հրանտ-Լեոն Ռանոսը պաշտոնապես տեղափոխվեց «Կայզերսլաուտերն»

Երվանդ Քոչարի թանգարանը շնորհակալագիր հանձնեց «Արմենպրես»-ին և այլ գործընկերների կառույցի կողքին լինելու համար

Հայաստան են ժամանել Հյուսիսային Եվրոպա-Բալթյան երկրներ համագործակցության ձևաչափի խորհրդարանների ղեկավարների գլխավորած պատվիրակությունները

Վարչապետը ներկայացրեց սահմանազատումը հյուսիսային հատվածից շարունակելու պատճառը

Հայաստանը՝ հին բաբելոնյան արձանագրություններից մեկում. բրիտանացի գիտնականը ներկայացրեց բացառիկ նմուշ

Մեր խնդիրն առաջին հերթին չվնասելն է. Փաշինյանը՝ գերիների վերադարձի համար ջանքերի մասին

Կայացել է Հայաստանի 4-րդ շրջանի Համընդհանուր պարբերական դիտարկման զեկույցի քննարկումը