Հայաստանի էներգետիկ անկախությունը ներկայում 27 տոկոս է, բայց արդեն տեսանելի ապագայում այն կարող է շեշտակի աճել. փորձագետ

ԵՐԵՎԱՆ, 18 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Հայաստանը ներկայում լուրջ կախվածություն ունի ներկրվող էներգակիրներից, որը փորձում է թուլացնել վերականգնվող էներգետիկայի զարգացման միջոցով: ԱՄՆ-ի Միջազգային զարգացման գործակալության Հայաստանի էներգետիկ անվտանգության ծրագրի ղեկավար Աբգար Բուդաղյանը «Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում նշեց, որ արևային կայանների ներդրման շնորհիվ արդեն այս տարի կհաջողվի 6 տոկոսով կրճատել ներկրվող գազի ծավալը, իսկ մինչև 2050 թվականը երկրի կախվածությունը «կապույտ» վառելիքից նախատեսվում է հասցնել նվազագույնի՝ էներգետիկ ոլորտին հետզհետե հաղորդելով «կանաչ» երանգ:  

- Ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի էներգետիկ անվտանգության ներկայիս մակարդակը:

- Հայաստանի էներգետիկ անկախությունը շուրջ 27 տոկոս է: Հենց այդ չափով մեր երկիրը կախված չէ արտերկրից ստացվող էներգակիրներից: Մնացած 73 տոկոսը (հիմնականում բնական գազը) Հայաստանը ներկրում է, այն էլ՝ միայն մեկ երկրից, ինչն էներգետիկ առումով բավականին խոցելի է դարձնում պետությունն ու տնտեսությունը: 

- Ի՞նչ քայլեր է անհրաժեշտ ձեռնարկել արտաքին էներգակիրներից նման կախվածությունը թուլացնելու համար:

- Էներգետիկ ոլորտում հնարավոր չէ 1-2 տարում իրականացնել արմատական փոփոխություններ. պլանավորումը կատարվում է մի քանի տասնամյակի համար: Հիմա փորձում ենք աջակցել կառավարությանը՝ մինչև 2050 թվականը հասնելու էներգետիկ անկախության ավելի բարձր մակարդակի: Այդ ուղղությամբ արդեն բավականին աշխատանք ենք կատարել կառավարության մեր գործընկերների հետ: Մշակել և նրանց քննարկմանն ենք ներկայացրել իրավիճակի հնարավոր զարգացման 21 սցենար, որոնք կարող են հաշվի առնվել Հայաստանի՝ 2040-50 թվականների էներգետիկ ռազմավարությունն ու տեսլականը ձևակերպելու ընթացքում:

Ի թիվս այլ տարբերակների՝ առաջարկել ենք դիտարկել էլեկտրաէներգետիկայի ոլորտում բնական գազի սպառումը մինչև 2050 թվականն աստիճանաբար նվազեցնելու, հետագայում վառելիքի այդ տեսակից վերջնականապես հրաժարվելու և վերականգնվող էներգետիկ ռեսուրսներին առավելագույնս ապավինելու հնարավորությունը: Դա ենթադրում է նաև տեսանելի ապագայում (մինչև 2036 թվականը) գործող ատոմակայանի փոխարինումը միջուկային նոր էներգաբլոկով: 

Մեր ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ սահմանված ժամկետում էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար բնական գազի օգտագործումից իսպառ հրաժարվելը միանգամայն իրատեսական է, եթե կառուցվի մոտ 600 մեգավատ հզորության ատոմային կայան և հնարավորինս արդյունավետ օգտագործվի արևային, հողմային և հիդրո էլեկտրակայանների ներուժը: Այդ դեպքում 2045-50 թվականներին Հայաստանում հնարավոր կլինի հրաժարվել ջերմային էլեկտրակայանների շահագործումից, այսինքն՝ դրանց աշխատանքն ապահովող բնական գազից: 

Մեր աշխատանքների հիման վրա արդեն իսկ փոփոխություններ են կատարվել մինչև 2040 թվականն ընդգրկող էներգետիկ ռազմավարությունում, վերանայվել են վերականգնվող էներգետիկայի զարգացման թիրախները 2030-40 թվականներին: Ըստ այդմ, Հայաստանում էլեկտրաէներգիայի արտադրության կառուցվածքում վերականգնվող էներգետիկայի մասնաբաժինը 2030 թվականին նախատեսում է հասցնել 50 տոկոսի: Դա հնարավոր է ապահովել մոտ 1000 մեգավատ հզորության արևային էլեկտրակայանների կառուցման շնորհիվ: 2040 թվականից այս ցուցանիշը նախատեսվում է ավելացնել մինչև 60 տոկոսի՝ լրացուցիչ 500 մեգավատ հզորության արևային և 500 մեգավատանոց հողմային էլեկտրակայանների կառուցման հաշվին:

Էներգետիկայի դիվերսիֆիկացման հարցում արդեն իսկ ունենք զգալի փոփոխություն: Արևային կայաններն այս տարի կապահովեն Հայաստանում արտադրված էլեկտրաէներգիայի մինչև 12 տոկոսն այն դեպքում, երբ մի քանի տարի առաջ դրանք ընդհանրապես ներառված չէին ընդհանուր համակարգում: Դրա շնորհիվ Հայաստանն այս տարի կկարողանա 6 տոկոսով նվազեցնել բնական գազի ներկրման ծավալը: Դա բավականին զգալի ցուցանիշ է՝ նաև երկրի տնտեսության վրա ազդեցության առումով: 

- Համարում եք, որ առաջիկա տասնամյակներում Հայաստանը կկարողանա պահպանե՞լ այդ միտումը:

- Միանգամայն: Այնուհանդերձ, եթե տեխնոլոգիաները չփոխվեն, ապա առնվազն մինչև 2050 թվականը գազից մեր կախվածությունը բավականին մեծ կմնա: Տեսեք, էլեկտրաէներգիայի արտադրությունից բացի Հայաստանում բնական գազի զգալի ծավալ օգտագործվում է տրանսպորտային միջոցների լիցքավորման, նաև կենցաղային սպառման նպատակով: Վերջին տվյալներով՝ անհատական փոխադրամիջոցների և հանրային տրանսպորտի լիցքավորմանն է ուղղվում Հայաստան ներկրվող բնական գազի 25 տոկոսը: Տրանսպորտի պարագայում խնդիրը, կարծում ենք, հնարավոր է լուծել երկրում էլեկտրամոբիլների քանակի շարունակական ավելացմանը միտված միջոցառումների շնորհիվ, որոնք պետք է ներառեն նաև այդ մեքենաների լիցքավորումը վերականգնվող էներգետիկ ռեսուրսների միջոցով Հայաստանում արտադրված էլեկտրաէներգիայով: 

Բնակչությունը կենցաղային նպատակներով սպառում է էլեկտրաէներգիայի 32 և բնական գազի՝ շուրջ 31 տոկոսը: Այդ ցուցանիշները հնարավոր է նվազեցնել էներգախնայողության ու էներգաարդյունավետության ապահովման, այդ թվում՝ շենքերի և շինությունների ինքնավար էլեկտրասնուցման և ջերմամատակարարման, նաև ջերմամեկուսացման մակարդակի բարձրացմանն ուղղված քայլերի միջոցով: 

- Հայաստանում բնակչության շրջանում էներգախնայողության մակարդակի վերաբերյալ ուսումնասիրություններ կատարվե՞լ են: Դա վերացակա՞ն ցուցանիշ է, թե՞ հիմնված է որոշակի հաշվարկների վրա:

- Մենք նման հետազոտություն չենք անցկացրել, սակայն, ըստ նախկինում կատարված ուսումնասիրությունների, Հայաստանում կենցաղային մակարդակով էներգաարդյունավետության ներուժը գնահատվում է շուրջ 40 տոկոս: Դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ բազմաբնակարան հին շենքերի մեծամասնության էներգաարդյունավետության ցուցանիշները բավականին վատն են, անհրաժեշտ է որոշակի քայլեր ձեռնարկել պատկերը բարելավելու համար: Մեզ թվում է, թե էներգիայի կորուստ չունենք, բայց հատուկ սարքերի միջոցով ստուգումները ցույց են տալիս, որ շինությունների անկատար լինելու պատճառով ձմեռային շրջանում ջերմային կորուստները բավականին մեծ են: 

- Հնարավո՞ր է կանխատեսել Հայաստանի տնտեսության, արդյունաբերության էներգետիկ կարիքները, ասենք, 2050 թվականին:

- Իհարկե: Ինչպես նշեցի, դիտարկել ենք իրավիճակի զարգացման 21 սցենար՝ հիմնված տնտեսության աճի, բնակչության թվի, օգտագործվող սարքավորումների քանակի ավելացման, էներգաարդյունավետության աստիճանի և այլ գործոնների փոփոխության հնարավոր տարբերակների վրա: