Ծագումով հայ բելգիացի գործիչը բարոնի աստիճան է ստացել Ֆիլիպ թագավորի կողմից

ԲՐՅՈՒՍԵԼ, 16 ՕԳՈՍՏՈՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ։ Բելգիայի Թագավոր Ֆիլիպ Առաջինը բարոնի աստիճան է շնորհել ծագումով հայ, բելգիացի հայտնի գործարար, հասարակական գործիչ Պիեռ Գուրջյանին։  

Բրյուսելում «Արմենպրես»-ի թղթակցին տված հարցազրույցում Պիեռ Գուրջյանն անդրադարձել է հայրական կողմից իր մեծ ծնողների՝ Թուրքիայից Բելգիա տեղափոխվելու պատմությանը, Ռուբեն Վարդանյանի ու Նուբար Աֆեյանի հետ «Հայաստան 2020» նախագծի շրջանակներում Հայաստան կատարած այցերին։ 
Գործադիր ղեկավարության, կառավարման և հասարակական ազդեցության մեծ փորձով ավագ մասնագետ Պիեռ Գուրջյանը՝ ի թիվս այլ հայտնի կառույցների, ութ տարի ղեկավարել է Բրյուսելի Բաց Համալսարանը։ Հայտնի գործիչն ասում է՝ ստացած բարոնի աստիճանին վերաբերվում է որպես պատասխանատվության ու խրախուսում է Բելգիայում ներդրումներ կատարելու շարունակականությունը, հատկապես այն ամենում, ինչը ներառում է այն երիտասարդ տղամարդկանց և կանանց աջակցելը, որոնք ցանկանում են ներդրումներ կատարել ավելի լավ հասարակություն ստեղծելու գործում: 

-Ձեր ընտանիքը Բելգիա է ժամանել Զմյուռնիայից` Իզմիրից, որը ներկայում գտնվում է Թուրքիայի տարածքում: Կներկայացնե՞ք Ձեր ընտանիքի պատմությունը: 

-Խոսքը հայրական ընտանիքի մասին է, մայրս բելգուհի է՝ Անտվերպենից, ուստի միայն հայրիկիս կողմից է, որ ես ծագմամբ հայ եմ։ Իմ ընտանիքը Բելգիա է ժամանել 1921 թվականին։ Պապս՝ Կարապետ Չարլզ Գուրջյանը, սերում էր Կոստանդնուպոլսի հայ վաճառականների ընտանիքից։ Հիմնականում ապրել է Զմյուռնիայում։ 20-րդ դարի սկզբին Ֆրանսիայում ինժեներական կրթություն ստանալու հնարավորություն է ունեցել։ 

Այսպիսով, պապս դարձել է ինժեներ և մի քանի տարի աշխատել է Եվրոպայում։ Մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը՝ ի թիվս այլ ընկերությունների, աշխատել է Գերմանիայի «Կրուպ» ընկերությունում, իսկ հետո՝ Իսպանիայում: Այնուհետև երիտթուրքական հեղափոխության ժամանակ վերադարձել է Թուրքիա։ Ժամանակներ էին, երբ մոդեռնիզմի քամի կար։ Այնուհետև նա մտել է օսմանյան վարչակազմ և աշխատել երկաթուղիներում։ Ինչքանով ես եմ  հասկանում, քանի որ նրան քիչ եմ ճանաչել, բավականին բարձր պաշտոն ուներ օսմանյան վարչակազմում: Նրան է հանձնարարվել դեպի Բաղդադ երկաթուղու շինարարությունը։ Ցեղասպանության ժամանակ նա անհանգստացած չի եղել իր և իր ընտանիքի անվտանգության համար։ Մանրամասն չգիտեմ պատմությունը և, ցավոք, նա երբեք շատ չի խոսել այդ մասին: Թե ինչու չէր անհանգստանում, իմ վարկածն այն է, որ, քանի որ նա սահուն խոսում էր գերմաներեն և ինժեներ էր, օգտակար էր այն ժամանակ օսմանցիների դաշնակից գերմանացիներին [որոնք կառուցում էին երկաթուղին։ 

1916 թվականին պապս ամուսնացել է տատիկիս հետ, որը ծագումով հայ վաճառականների՝ Էդվարթյանների ընտանիքից էր, որոնք Զմյուռնիայից էին։ Նրանք ապրում էին Զմյուռնիայում, քաղաքի հայերին ու քրիստոնյա փոքրամասնություններին այդ ժամանակ անհանգստություն չէր սպառնում։ Կարծում եմ՝ գերմանացիները պաշտպանեցին կամ գոնե կանխեցին հետապնդումները։ Այսպիսով, նրանք համեմատաբար լավ էին ապրում, իսկ տատիկիս ընտանիքը մեծ ունեցվածք ու արդյունաբերություն ուներ Զմյուռնիայում: Միայն Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, երբ հույները Ֆրանսիայի աջակցությամբ ներխուժեցին Թուրքիա, մեծ ծնողներս հեռացան։ Այդ պահին տատս ու պապս կանխազգացին, որ ամեն ինչ կարող է շատ վատ ընթանալ և, բարեբախտաբար, մինչև հայտնի դեպքերը որոշեցին հեռանալ Զմյուռնիայից: Ստիպված եղան թողնել իրենց ունեցվածքը, գործարանները և կարողությունը: Նրանք եկան հաստատվելու Բելգիայում, մասնավորապես Անտվերպենում, քանի որ նրանց ընկերներից մեկը, ըստ երևույթին, ֆլամանդացի արդյունաբերող էր, որը եղել է Բելգիայի հյուպատոսը Զմյուռնիայում և խրախուսել է նրանց գալ Բելգիա։ Ուստի, նրանք 1921 թվականին հասան Անտվերպեն, ապա Բրյուսել։ Հայրս ծնվել է 1922 թվականին՝ Բելգիայում։ Պապս խոսում էր 7 լեզվով, տատիկս՝ 4։ Իմ տատիկն ու պապիկը լևանտացիներ էին՝ շատ մշակութային, շատ կոսմոպոլիտ աշխարհի ներկայացուցիչներ, որը բաղկացած էր հույներից, հայերից, հրեաներից, ֆրանսիացիներից, իտալացիներից: Մի խոսքով՝ նրանք պատկանում էին մի քաղաքակրթության, որն այժմ անհետացել է: Բնակություն են հաստատել Բելգիայում, ուր ժամանել են միայն իրենց ճամպրուկներով և առանց անձնագրերի, ավելի ճիշտ՝ Նանսենի անձնագրերով, որոնք տրվել են քաղաքացիություն չունեցող անձանց։ Նրանց դիմավորեց Բելգիան, և պապս բիզնես սկսեց՝ Եվրոպայից Մերձավոր Արևելք երկաթուղային տեխնիկա արտահանելով: Ահա՝ մի քանի խոսքով իմ հայկական կողմի մասին։ Բայց հայրս շատ երկրորդ սերնդի մարդ էր, չէր ուզում օտար երևալ։ Հետևաբար, ամենևին էլ չէր հավակնում հայկական ինքնության որևէ ձևի: Հետո ամուսնացավ մորս հետ, որը բելգիացի, ֆլամանդացի էր։ Ինչ վերաբերում է ինձ, ես ծնվել եմ առանց որևէ մշակույթի ուղղակի փոխանցման, բացի ազգանունից, որը, իհարկե, կարևոր գործոն է։ Մինչև 40 տարեկանը ես Բելգիայում բառացիորեն ճանաչում էի ընդամենը 3 հայի։ Այսպիսով, ես բացարձակապես դուրս էի հայկական համայնքից: Երբեք չեմ խոսել այդ լեզվով, տանը նույնպես հայկական խոհանոց չենք պատրաստել։ Հետևաբար, անհապաղ ու անմիջապես փոխանցում չի եղել: Հայաստանով սկսել եմ շատ հետաքրքրվել 2001-2002 թվականներից, բայց այլ տեսանկյունից։ Դա Ռուբեն Վարդանյանի և Նուբար Աֆեյանի մասնակցությամբ խոշոր նախագծի՝ «Հայաստան 2020»-ի շրջանակներում էր։ Ես շատ ակտիվ էի այս նախագծում։ 2016-2020 թվականներին  Հայաստանում էի լինում 6 շաբաթը մեկ անգամ։ Հետևաբար, ես շատ մեծ ներգրավվածություն ունեի Հայաստանում, բայց այսօրվա աշխարհում զարգացման տեսանկյունից, այլ ոչ թե անմիջական մշակութային արմատներով: Ներկայիս Հայաստանում իմ համեստ ներդրումն ուղղված էր ոչ թե արմատներիս հետ կապը վերականգնելուն, այլ այն ստեղծելուն, կամ գոնե այնպիսի ինքնություն ստեղծելուն, որը հիմնված է ավելի քիչ պատմության և ավելի շատ ապագայի նկատմամբ պրոյեկցիայի վրա:  

-Այո, հենց դա պետք է հարցնեի։ Ձեր անունը UWC Dilijan-ի առաջատարների ցանկում է։ Ինչպե՞ս տեղի ունեցավ Ռուբեն Վարդանյանի և Նուբար Աֆեյանի հետ հանդիպումը։ Ինչպե՞ս և ինչո՞ւ համաձայնվեցիք ներգրավվել այս նախագծում:

-Բավականին պարզ էր. առաջին հերթին դա հասարակական ներգրավվածություն է, որն ինձ համար շատ կարևոր է, և որն ինձ համար ունի բազմաթիվ վեկտորներ, որոնց ծանրության կենտրոնն այսօր գտնվում է Եվրոպայում և Բելգիայում: Ռուբենի և Նուբարի տրամաչափի մարդկանց հետ Հայաստանի զարգացման հսկայական ծրագրին նպաստելն ակնհայտորեն բացառիկ հնարավորություն է մեծ նախագծի մասնակցելու համար: Եվ դա միայն Հայաստանով չէր սահմանափակվում, քանի որ այն հիմքերը, որոնք մենք դրեցինք, ուղղված են նաև մի մոդելի, որը կարող է էքստրապոլացվել այլ տարածաշրջաններում, այլ երկրներում։ Նպատակը փոքր երկրների զարգացումն արագացնող մոդելի մշակումն էր: 

-Ասացիք, որ 2016-2020 թվականների ընթացքում գրեթե 6 շաբաթը մեկ անգամ եղել եք Հայաստանում։ Այստե՞ղ է, որ կապ ստեղծեցիք ձեր հայկական ինքնության հետ, կապ հաստատեցիք ձեր ազգանվան և արմատների միջև: Մշակութային ու ինքնության տեսակետից ի՞նչ տվեցին Ձեզ այդ այցերը։ 

-Կփորձեմ դա բառերով արտահայտել, քանի որ բավականին անսովոր է: Խոսքը ոչ թե արմատներ գտնելու մասին է, այլ դրանք ստեղծելու։ Երբ գնում եմ Հայաստան, այնպես չէ, որ տուն եմ գնում։ Ներկայիս Հայաստանն այն վայրը չէ, որտեղից իմ ընտանիքն է եկել։ Ես լեզվին չեմ տիրապետում, խոհանոցը չգիտեմ, ուստի օտարերկրացի եմ մի երկրում, որը և՛ ներկայացնում է իմ պատմությունը, և՛ որտեղ գոնե մեկ անգամ մարդիկ ազգանունս համարում են նորմալ: Կարծում եմ, որ ինձ ամենաշատը հուզել է և այսօր էլ ամենաշատը հուզում է «Ավրորա» մրցանակաբաշխությունը։ Դա այն հասկացությունն է, որ անցյալի տառապանքից կարող է առաջանալ ներկայի առատաձեռնությունը: Սա հենց այն հասկացությունն է, որ տառապած ժողովուրդը պետք է ընդունակ լինի ոչ միայն իր մասին մտածելու, այլև ուրիշներին տալու: Եվ ես կարծում եմ, որ սա արքետիպային պատմություն է, որը հիմնարար է, որը շատ լավ համապատասխանում է հայ ժողովրդի պատմությանը։ Բայց նույնիսկ դրանից անդին, կարծում եմ՝ սա նույնպես համապատասխանում է կյանքի խորությանը։ Միայն այն դեպքում, երբ մենք տառապել ենք, կարող ենք զգալ ուրիշների տառապանքը և մեծահոգաբար նպաստել ոչ թե փոխհատուցման որևէ ձև ստանալուն, այլ հենց մեր տառապանքների մեջ ուրիշներին տալու կարողություն գտնելուն։ Եվ ես հավատում եմ, որ սա կարևոր է: «Ավրորա»-ն իսկապես մարմնավորել է դա և շարունակում է մարմնավորել: Այս ոգին ինձ շատ է ոգեշնչում նաև իմ բոլոր հասարակական նախագծերում, ներառյալ ներկայումս Եվրոպայում և Բելգիայում: 

-Դուք Ռուբեն Վարդանյանի ընկերն եք, և նրա ու Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի հետ տեղի ունեցած վերջին զարգացումները պետք է հուզած լինեն Ձեզ։ Երբ նայում եք դրսից, ինչպե՞ս եք գնահատում այն զարգացումները, որոնց միջով անցան արցախահայությունն ու Հայաստանը։  Ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի հարաբերությունները միջազգային հանրության հետ, ինչպես նաև Բելգիայի հայ համայնքի գործողությունները։ Ինչպե՞ս պետք է առաջ շարժվենք նման ողբերգություններից խուսափելու համար։

-Շատ խորիմաստ հարց եք տալիս, և ես ինձ անօգնական և խոնարհ եմ զգում, որ կարող եմ պատասխանել նման կարևոր հարցերի: Երկու բան է գալիս մտքիս, որոնք, իհարկե, Ձեր հարցի ամբողջական պատասխանները չեն։ Մի կողմից, կարծում եմ, որ մենք երբեք չպետք է պատրանքներ ունենանք աշխարհի աշխարհաքաղաքական կոշտության վերաբերյալ, որում մենք հայտնվել ենք։ Ես Վերջին 20 տարիներին զգացել եմ (խոսքս 44-օրյա պատերազմից առաջվա մասին է), որ հայկական աշխարհում պատրանքի մի տեսակ կա, որ Հայաստանը կարող է անձեռնմխելի լինել դաժանությունից և իր հարևանների ուժից։ Դա պատրանք էր։ Կարծում եմ՝ հստակությունը նույնպես պարտականություն է։ 

Երկրորդ տարրը, որին ես խորապես հավատում եմ, այն է, որ Հայաստանը իր ներդրումն ունի աշխարհում: Ի՞նչ կարող է աշխարհին բերել հայկական մշակույթն ու ոգին: Հայաստանի և հայության ռեսուրսներից մեկը հենց այն է, որ 4-րդ դարից ի վեր նրանք միշտ կարողացել են ձեռք բերել այլ ժողովուրդների վստահությունը, որոնց հետ շփվել են։ Իրենց պատմության ընթացքում հայերը միշտ եղել են մշակույթների, քաղաքակրթությունների, կայսրությունների միջև փոխկապակցման օղակ: Դրա համար է, որ այսօր հայերի ենք գտնում Արևմտյան Եվրոպայում, Ասիայում և Իրանում։ Նրանք մարդիկ են, որոնք ընդունակ են կապել քաղաքակրթությունները, և որոնք իրենց մշակույթի միջոցով ունեն և՛ ինքնագիտակցական, և՛ ուրիշների համար բաց լինելու, և՛ կապի վեկտոր ստեղծելու կարողությունը: Սա բացարձակապես էական է, և նաև մի բան, որն այսօր աշխարհին անհրաժեշտ է: Այսպիսով, եթե կար որևէ բան, որի մասին մենք կարող էինք ավելի շատ տեղյակ լինել, դա այն է, որ դաժանության և ուժի աշխարհում անհատների կարողությունը, ժողովրդի կարողությունը, մշակույթի կարողությունը փոխազդելու և կապող օղակ լինելու համար էական է: Այս ազգը ունի նաև իր տառապանքի օրինականությունը, ինչը նրան միայն ավելի լեգիտիմ է դարձնում այս դերում: Այս դերի գիտակցումը, իմ կարծիքով, հատկապես կարևոր է հոգևոր մակարդակում: Բայց, ցավոք, դա այնքան էլ տարածված չէ։ 

-Վերջերս Բելգիայի թագավորը Ձեզ բարոնի աստիճան շնորհեց։ Ի՞նչ է սա նշանակում Ձեզ համար:Ի՞նչ զգացողություններ ունեցաք, երբ իմացաք դրա մասին:

-Առաջին հերթին դա մեծ պատիվ է, որն ինձ խորապես հուզում է և իմ մեջ երախտագիտություն է առաջացնում մի երկրի նկատմամբ, որն ընդունել է իմ ընտանիքին մեկ դար առաջ: Նրանք քաղաքացիություն չունեցող մարդիկ էին, առանց անձնագրերի, այս երկիրը նրանց ամեն հնարավորություն տվեց։ Այս միջսերնդային երախտագիտությունը շնորհել է մի երկիր՝ Բելգիան, որը նույնպես փոքր երկիր է, մի երկիր, որը նույնպես վերապրել է Եվրոպայում մի քանի պատերազմների դաժանությունը, և որի բնակիչները նույնպես ունակ են շփվելու տարբեր պետությունների, տարբեր մշակույթների հետ։ Հետևաբար, այս պատիվը ի վերջո մեծ ռեզոնանս ունի:  

Այս խորը երախտագիտությունը նաև պատասխանատվության ձև է ապագայի նկատմամբ. Կարող ենք սա համարել որպես խրախուսանք՝ հետամուտ լինել ներդրմանը, որը ես կտեղադրեի 3 մակարդակներում: Ավանդը Բելգիայում, Եվրոպայում և դեպի ապագա ուղղված այն հայկական մշակույթում, որի մասին ես քիչ առաջ խոսեցի: 

Հետևաբար, ես այս երախտիքի դրսևորումը տեսնում եմ որպես խրախուսում շարունակելու ներդրումներ կատարել Բելգիայում, և հատկապես այն ամենում, ինչը ներառում է աջակցություն երիտասարդ տղամարդկանց և կանանց, որոնք ցանկանում են ներդրումներ կատարել ավելի լավ հասարակություն ստեղծելու գործում: Բելգիան Եվրոպայի մաս է, և քանի որ ես ինձ խորապես բելգիացի եմ զգում, հետևաբար նաև խորապես եվրոպացի եմ: Եվրոպական այս հարթությունն ավելի կարևոր է այսօրվա աշխարհում, քանի որ Եվրոպան դեռևս պաշտպանում է մշակույթի մի ձև, լուսավորության ոգի մութ աշխարհում: Այս ամենի մեջ մենք գտնում ենք այն, ինչը ես փորձում էի ավելի վաղ արտահայտել՝ հայկականության մի ձև, որը խարսխված է ոչ թե մի պետության մեջ, այլ աշխարհում իր ձևով լինելուն: 

Լիլիթ Գասպարյան