ԵՐԵՎԱՆ, 15 ՀՈՒՆՎԱՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Հայաստանի Հանրապետության վիճակագրական կոմիտեն պարզաբանումներ է ներկայացրել՝ կապված մի շարք արդիական  հարցերի հետ: Ի թիվս այլ հարցերի, Վիճակագրական կոմիտեն անդրադարձել է նաև 2010-2019 թվականների ընթացքում Հայաստան ժամանած Հնդկաստանի քաղաքացիների թվի վերաբերյալ հարցին: «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է Վիճակագրական կոմիտեի պարզաբանումները: 

ՀՀ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանի 2019թ. դեկտեմբերի 24-ին «Պոլիտէկոնոմիա» հետազոտական ինստիտուտի կողմից կազմակերպված ասուլիսի ժամանակ մի շարք վիճակագրական ցուցանիշների մեթոդաբանությունների քննադատության վերաբերյալ ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի 2019թ.-ի դեկտեմբերի 30-ին տրված պարզաբանումներից (հղումը՝ https://armenpress.am/arm/news/1000499.html) հունվարի 13-ին նոր մեղադրանքներ հնչեցրեց:

Դրանց վերաբերյալ ևս պարզաբանումներ ստանալու նպատակով «Արմենպրես»-ը դիմել է ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի համապատասխան մասնագետներին:

Հարցին՝ իրո՞ք 2019թ.-ի հունվար-նոյեմբերի տնտեսական ցուցանիշները պետք է հրապարակվեին 2020թ.-ի հունվարի 5-ին և չեն հրապարակվել, պատասխանել է ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի վիճակագրական տեղեկատվության տարածման բաժնի պետ Նարինե  Մուշեղյանը.

«Նման պնդումն իրականության հետ որևիցե աղերս չունի: Ցուցանիշները հրապարակվում են համաձայն «Վիճակագրական ցուցանիշների թողարկման օրացույցի»: 2020թ.-ի օրացույցը հրապարակվել է դեռևս 2019թ.-ի դեկտեմբերի 16-ին (տե'ս https://www.armstat.am/file/calendar/Kalendar20-am.pdf հղումը) և ներառում է 2020թ.-ի հունվարի 10-ից (սպառողական գների ինդեքս) մինչև դեկտեմբերի 30-ին հրապարակվելիք ցուցանիշների անվանումներն ըստ կոնկրետ օրերի: Համաձայն 2020թ.-ի օրացույցի՝ 2019թ.-ի հունվար-նոյեմբերի բազմաթիվ սոցիալ-տնտեսական ցուցանիշների թողարկման ժամկետը սահմանված է հունվարի 14-ին և ոչ թե հունվարի 5-ին, որն աշխատանքային օր չէ Հայաստանի Հանրապետությունում:

Ավելին՝ 2019թ.-ի հունվար-նոյեմբերի «Հայաստանի Հանրապետության սոցիալ-տնտեսական վիճակը բնութագրող ընթացիկ-օպերատիվ ամփոփմամբ ստացված նախնական հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները» մամուլի հաղորդագրությունը (ըստ նախնական, 25.12.2019թ. դրությամբ (շտապ հավաքված) տվյալների ամփոփման), հրապարակվել է դեռևս 2019թ.-ի դեկտեմբերի 25-ին (տե'ս https://www.armstat.am/file/doc/99517378.pdf  հղումը):

Ընդ որում, 1999թ.-ի ապրիլից բոլոր ցուցանիշները՝ այդ թվում շտապ հավաքված, օպերատիվ և նախնական, հասանելի են ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի պաշտոնական կայքում, ի տարբերություն մինչ այդ միայն թղթային հրապարակմամբ՝ «ծառայողական օգտագործման համար» վերտառությամբ հրապարակումների»:

Հարցին, թե իրո՞ք Վիճակագրական կոմիտեն ավտոներկրողներին հաշվել է աշխատատեղ և պակասեցրել գործազուրկների թիվը, հետևաբար գործազրկությունը 17.5 - 18%-ից իջեցրել է 13%, պատասխանել  է Վիճակագրական կոմիտեի աշխատանքի վիճակագրության բաժնի պետ Լուսինե Քալանթարյանը:

Նման պնդումը ևս իրականության հետ որևիցե առնչություն չունի: Հասկանալի չէ, թե որտեղից է վերցված 13 % գործազրկության մակարդակի ցուցանիշը: Գործազրկության մակարդակը հաշվարկվում է տնային տնտեսություններում իրականացվող Աշխատուժի ընտրանքային հետազոտության հիման վրա, որը միջազգայնորեն ճանաչելի է որպես աշխատանքի շուկայի հիմնական վիճակագրության լավագույն աղբյուր: Ըստ այդմ՝ հետազոտության նախնական տվյալների 2019թ.-ի առաջին եռամսյակի գործազրկության մակարդակը Հայաստանում կազմել է 21.9 %, երկրորդ եռամսյակում՝ 17.7 և երրորդ եռամսյակում՝ 18.0 %:

Ինչ վերաբերում է ավտոներկրողներին, ապա բնակչության այդ խումբը հետազոտության շրջանակում որևէ կերպ չէր կարող թիրախավորվել, քանզի Աշխատուժի հետազոտության ընտրանքի կիրառվող մեթոդը բացառապես կապված է ՀՀ աշխարհագրական տարածքի՝ ըստ ք. Երևանի և ՀՀ մարզերի, վիճակագրական շերտավորման հետ՝ հաշվի առնելով դրանցից յուրաքանչյուրում առկա տնային տնտեսությունների համամասնությունը: Այդպիսով, տարեկան կտրվածքով հետազոտությունն իրականացվում է 7 788 տնային տնտեսություններում (կամ ՀՀ բոլոր տնային տնտեսությունների 1%-ում)՝ համամասնորեն ներառելով ք.Երևանը և հանրապետության բոլոր մարզերի քաղաքային և գյուղական բնակավայրերը: Ավելին՝ հետազոտության ընտրանքի սահմանափակ չափի պատճառով համեմատաբար քիչ տարածում ունեցող երևույթներն օբյեկտիվորեն ունեն ընտրանքում ընդգրկվելու փոքր հավանականություն, օրինակ՝ ավտոներկրողները: Սակայն, հնարավոր է, որ տվյալ եռամսյակում հետազոտության համար ընտրված տնային տնտեսություններում հարցվողների (ռեսպոնդենտների) թվում եղել են նաև ավտոներկրողներ, ովքեր հետազոտությանը մասնակցել են նույն կերպ, ինչպես և մյուս ռեսպոնդենտները:

Հետազոտության մեթոդաբանության համաձայն, յուրաքանչյուր հարցվող ըստ աշխատաշուկայում մասնակցության աստիճանի դասակարգվում է միմյանց բացառող հետևյալ երեք խմբերի՝ զբաղված, գործազուրկ կամ աշխատուժից դուրս բնակչություն:

Հավելեմ նաև, որ հետազոտության հարցաթերթը, կիրառված հասկացությունները, ցուցանիշների համախումբը և հաշվարկման մեթոդաբանությունը, ընտրանքի մեթոդը հիմնականում համապատասխանում են Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության  կողմից առաջարկվող սահմանումներին ու դրույթներին՝ հնարավորինս հաշվի առնելով Հայաստանում դրանց կիրառման առանձնահատկությունները` միաժամանակ ապահովելով  միջազգային համանման ցուցանիշների հետ համադրելիությունը: Մասնավորապես, ցուցանիշների մեթոդաբանական հիմքը Աշխատանքի վիճակագիրների միջազգային 19-րդ համաժողովում 19-րդ ԱՎՄՀ ընդունված Աշխատանքի, զբաղվածության և աշխատուժի թերօգտագործման վիճակագրության մասին 2013թ. հոկտեմբերին ընդունված բանաձևի (Բնօրինակը՝ Resolution concerning statistics of work, employment and labour underutilization, Adopted by the Nineteenth International Conference of Labour Statisticians (October 2013)  http://www.ilo.org/global/statistics-and-databases/meetings-and-events/international-conference-of-labour-statisticians/19/WCMS_230304/lang--en/index.htm

Բնօրինակի պաշտոնական թարգմանությունը՝  Резолюция I  19 Международной конференции статистиков труда (на русском языке), ссылка на сайт Международной организации труда (МОТ), http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---stat/documents/normativeinstrument/wcms_235603.pdf)  առանցքային դրույթներն են: Զբաղվածության ցուցանիշի սահմանման համաձայն, «զբաղված համարվում են 15-75 տարեկան անձինք, ովքեր հետազոտվող շաբաթում եկամուտ / աշխատավարձ ստանալու նպատակով գեթ մեկ ժամ զբաղվել են ապրանքների արտադրությամբ կամ տրամադրել են ծառայություններ՝ բացառապես այլոց սպառման համար: Առավել մանրամասն մեթոդաբանական պարզաբանումներ ինչպես հետազոտության, այնպես էլ կիրառվող հիմնադրույթների և ցուցանիշների հաշվարկման վերաբերյալ ներկայացված են Հայաստանի Հանրապետության սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2018թ. հունվար-դեկտեմբերին տեղեկատվական ամսական զեկույցի 1.4.1.1. Զբաղվածություն ենթահատվածում (https://www.armstat.am/file/article/sv_12_18a_141.pdf), ինչպես նաև Վիճակագրական կոմիտեի պաշտոնական կայքի  http://www.armstat.am/file/doc/99508493.pdf  հասցեում՝ շնորհանդեսի ձևաչափով և մի շարք այլ հրապարակումներում:

Նույն ստանդարտի համաձայն՝ գործազուրկ համարվում են 15-75 տարեկան անձինք, ովքեր հետազոտությանը նախորդող վերջին շաբաթվա ընթացքում (ներառյալ հետազոտվող շաբաթը) միաժամանակ բավարարել է հետևյալ երեք պայմաններին. ա) չեն ունեցել աշխատանք կամ եկամտաբեր զբաղմունք, բ) ակտիվորեն փնտրել են աշխատանք` օգտագործելով ցանկացած միջոց, այսինքն` դիմել են զբաղվածության պետական և (կամ) մասնավոր ծառայություն, աշխատանք են փնտրել ծանոթների, բարեկամների, հայտարարությունների միջոցով կամ ցանկացած այլ եղանակով, գ) պատրաստ են եղել անմիջապես (այսինքն` առաջիկա երկու շաբաթվա ընթացքում) անցնել աշխատանքի:

Աշխատուժից դուրս բնակչության մեջ ներառվում են անձինք, ովքեր հետազոտվող ժամանակահատվածում չեն եղել զբաղված կամ գործազուրկ:

Այնպես որ, հետազոտությունը վերաբերում է հետազոտվող ժամանակահատվածում բնակչության դասակարգմանն ըստ աշխատաշուկայում մասնակցության կարճաժամկետ բնութագրերի՝ զբաղված, գործազուրկ կամ աշխատուժից դուրս և ո՛չ թե ավտոմեքենաների ներկրման գործունեության տեսակին: Վերջինս ոչ թե վիճակագրական, այլ վարչական հաշվառման խնդիր է»:

Հարցին՝ վերջին 1, 2 կամ 3 տարիների ընթացքում իրո՞ք Հնդկաստանի 90 հազ. քաղաքացի է  ժամանել Հայաստան, պատասխանել է Վիճակագրական կոմիտեի Մարդահամարի և ժողովրդագրության բաժնի պետ Կարինե Կույումջյանը:

«Նման կարգի սահմանային մուտքեր և ելքեր արձանագրվել են վերջին շուրջ 10 տարվա տվյալների ամփոփմամբ: Ձեր նշած տվյալը՝ Հնդկաստանի փաստաթղթերով Հայաստան ժամանածների վերաբերյալ, արտացոլում է Սահմանային էլեկտրոնային կառավարման տեղեկատվական (ՍԷԿՏ) համակարգով ստացված, ՀՀ սահմանային  անցակետերով 2010-2018թթ. և 2019թ. 9 ամիսների  ընթացքում Հնդկաստանի փաստաթղթերով ՀՀ մուտքերին: Ըստ այդմ՝ արձանագրվել են Հնդկաստանի  փաստաթղթերով 91 258 մուտքի և 86 953 ելքի սահմանային գրանցումներ, համա­պա­տաս­խանաբար էլ դրանց դրական տարբերությունը շուրջ 10 տարվա համար կազմել է 4 305: Այսինքն, նշված ժամանակաշրջանում, այն է 2010թ-ից մինչև 2019թ. սեպտեմբերի վերջը, Հնդկաստանի փաստաթղթերով Հայաստան մուտքերի դեպքերը գերազանցել են ելքերին՝                4 305-ով, ինչից հետևում է, որ 01.10.2019թ. դրությամբ ՀՀ տարածքում 90 հազ. Հնդկաստանի փաստաթղթեր ունեցող անձինք առկա չեն:

Ստորև ներկայացվում են ՍԷԿՏ համակարգով ստացված տվյալներն ըստ առանձին տարիների»:

Հնդկաստանի փաստաթղթերով սահմանային գրանցումները, 2010-2019թթ.

/սահմանային  գրանցում/