სომხეთსა და საქართველოს შორის სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ დეკლარაცია კიდევ უფრო გააღრმავებს ორ ქვეყანას შორის კავშირებს։ ინტერვიუ ელჩთან

ერევანი, 11 ნოემბერი, არმენპრესი. საქართველოსა და სომხეთს შორის სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ ერთობლივი დეკლარაციის ხელმოწერა ორი ქვეყნის ურთიერთობას ახალ დონეზე აიყვანს. ეს არა მხოლოდ გააძლიერებს საქართველოსა და სომხეთს შორის ურთიერთობას, არამედ დიდად შეუწყობს ხელს რეგიონულ თანამშრომლობასა და სტაბილურობას.

ამის შესახებ „არმენპრესთან“ ინტერვიუში სომხეთში საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა, გიორგი შარვაშიძემ განაცხადა, და ისაუბრა ორ ქვეყანას შორის მდიდარი დღის წესრიგის შესახებ, რომელიც მოიცავს ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და სამხედრო თანამშრომლობის საკითხებს, ქართულ-სომხური პარტნიორობის მოლოდინებს, რეგიონში არსებულ მდგომარეობას.

ინტერვიუ 24 ოქტომბერს გაიმართა.

-ბატონო ელჩო, სომხეთსა და საქართველოს ყოველთვის თბილი და მეგობრული ურთიერთობები ჰქონდათ. 2024 წლის იანვარში სომხეთმა და საქართველომ ერთობლივი დეკლარაცია გააფორმეს სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ. ბატონო ელჩო, როგორ შეაფასებთ ორ ქვეყანას შორის პოლიტიკური დიალოგის ამჟამინდელ დონეს და ამ დეკლარაციის მნიშვნელობას? თქვენი აზრით, რამდენად მნიშვნელოვანია ეს ურთიერთობების გაღრმავებისთვის?

-ქართველებსა და სომხებს შორის კეთილმეზობლობის, მეგობრობის და თანამშრომლობის ტრადიციები საუკუნეებს ითვლის. ჩვენი ქვეყნების ურთიერთობების მასშტაბი ისტორიულ დონეზეა სხვადასხვა სფეროში - პოლიტიკა, ეკონომიკა, კულტურა, ენერგეტიკა, ტურიზმი და სხვ. მოხარული ვარ, რომ შეგახსენოთ: 2023 წლის 1 ივლისიდან საქართველოსა და სომხეთის მოქალაქეები საზღვრის გადაკვეთას შეძლებენ მხოლოდ ბიომეტრიული იდენტიფიკაციის ბარათებით, პასპორტის გარეშე.

2024 წლის იანვარში სომხეთმა და საქართველომ ერთობლივი დეკლარაცია გააფორმეს სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ, რომელმაც ორ ქვეყანას შორის თანამშრომლობა ახალ დონეზე აიყვანა. ჩვენ მტკიცედ გვჯერა, რომ პარტნიორობის ეს ახალი დონე არა მხოლოდ გააძლიერებს საქართველოსა და სომხეთს შორის კავშირებს, არამედ დიდი წვლილს შეიტანს რეგიონულ თანამშრომლობასა და სტაბილურობაში.

როგორც იცით, „Bank of Georgia Group“-ის მიმდინარე წლის მარტში განცხადების თანახმად, საქართველომ უპრეცედენტო პირდაპირი ინვესტიცია განახორციელა სომხეთში, რა დროსაც „საქართველოს ბანკმა“ 303.6 მილიონი აშშ დოლარით შეიძინა სომხეთის ერთ-ერთი უმსხვილესი ფინანსური ინსტიტუტი, „ამერია ბანკი“. ნათელია, რომ მომავალში ეს მნიშვნელოვანი ზრდა ჩვენს ხალხებს შორის უკეთ იგრძნობა.

-საქართველოს თავდაცვის მინისტრის, ირაკლი ჩიქოვანის მიწვევით, 1 სექტემბერს საქართველოში ოფიციალური ვიზიტით იმყოფებოდა სომხეთის რესპუბლიკის თავდაცვის მინისტრის სურენ პაპიკიანის ხელმძღვანელობით დელეგაცია. როგორ შეაფასებთ ორ ქვეყანას შორის თავდაცვის სფეროში ურთიერთობას და რა გავლენა შეიძლება ჰქონდეს ამ ვიზიტებს ორ ქვეყანას შორის სამხედრო კავშირებზე?

2024 წლის ივლისში საქართველოს თავდაცვის მინისტრმა ირაკლი ჩიქოვანმა წარმატებული ვიზიტი განახორციელა სომხეთში. ვიზიტის ფარგლებში, 13 ივლისს, საქართველოსა და სომხეთის თავდაცვის სამინისტროებს შორის 2024 წლის ორმხრივი თანამშრომლობის პროგრამა გაფორმდა. ასევე, მინისტრმა პაპიკიანმა ამ წლის 1 სექტემბერს საქართველოსთან საპასუხო ვიზიტი განახორციელა. სამინისტროების სხვადასხვა შტოების შორის მაღალი დონის ვიზიტების ეს აქტიური დინამიკა ჩვენს მთავრობებს შორის ძალიან ეფექტური თანამშრომლობის დასტურია. თავდაცვის სამინისტროებს შორის ორმხრივი თანამშრომლობა წლების განმავლობაში ვითარდებოდა, რაც საშუალებას აძლევს ორ ქვეყანას, გაცვალონ გამოცდილება თავდაცვისა და უსაფრთხოების სფეროში. როგორც მოგეხსენებათ, საქართველოს მრავალწლიანი გამოცდილება აქვს ნატოს პარტნიორული საერთაშორისო მისიებში, ასევე ევროკავშირის მისიებში. აღსანიშნავია, რომ საქართველომ სამხედრო განათლების სფეროში უნიკალური გამოცდილება შეიძინა და სამხედრო აკადემიასთან ერთად საფუძველი ჩაუყარა სერჟანტების მომზადების ცენტრს და ყველა საჭირო ინსტრუმენტი გააჩნია მომავალი ოფიცრების მოსამზადებლად. სომხეთის შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები აქტიურად მონაწილეობენ საქართველოში ორგანიზებულ საგანმანათლებლო პროგრამებში და მრავალეროვნულ სწავლებებში. ასევე ვმასპინძლობთ სომხეთის წარმომადგენლებს საქართველოს თავდაცვის ინსტიტუტების განვითარების სკოლაში, რომელიც ნატოს მიერ რეგიონის პირველ სერტიფიცირებულ დაწესებულებას წარმოადგენს და თანამშრომლობის ფართო შესაძლებლობებს იძლევა პროფესიული განვითარების, ინფორმაციის გაცვლის, უსაფრთხოების და თავდაცვის პოლიტიკის, ასევე თავდაცვის მართვის სფეროებში და ხელს უწყობს რეგიონული და საერთაშორისო თანამშრომლობის განვითარებას.

-უკვე დიდი ხანია, სომხეთი და აზერბაიჯანი მშვიდობის ხელშეკრულების გაფორმების თაობაზე მოლაპარაკებებს მართავენ. რამდენიმე თვის წინ ორი სახელმწიფოს საზღვრის დელიმიტაციის შესახებ შეთანხმება მიღწეულ იქნა და საზღვრის გარკვეული მონაკვეთი უკვე განსაზღვრულია. როგორ შეაფასებთ ამ მოლაპარაკებებს და, ზოგადად, რა არის თბილისი ხედვა ერევანსა და ბაქოს შორის მიმდინარე მოლაპარაკებებზე? თქვენი აზრით, რა მნიშვნელობა აქვს მათ სამხრეთ კავკასიისთვის?

საქართველო გულწრფელადაა დაინტერესებული რეგიონში მშვიდობისა და სტაბილურობის მხარდაჭერით. ჩვენი აზრით, მშვიდობიანი თანაარსებობა, დიალოგი და კონსტრუქციული თანამშრომლობა ყველას ინტერესებშია. საქართველოს მხარე კიდევ ერთხელ ადასტურებს თავის მზადყოფნას, ხელი შეუწყოს და მხარი დაუჭიროს ამ პროცესს იმდენად, რამდენადაც ეს ჩვენი მეზობლების მხრიდან საჭიროდ იქნება მიჩნეული. ვიმედოვნებთ, რომ უახლოეს მომავალში სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მშვიდობის ხელშეკრულება გაფორმდება.

-ბატონო ელჩო, ბოლო დროს ბევრი საუბარია სომხეთ-საქართველოს საზღვრის დელიმიტაციის შესახებ და ორი ქვეყნის მაღალი რანგის წარმომადგენლები მზადყოფნას გამოთქვამენ, რომ განაახლონ და დაასრულონ სომხეთსა და საქართველოს შორის სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაციის სამუშაოები. რა შეგიძლიათ გვითხრათ ამასთან დაკავშირებით, რამდენად მნიშვნელოვანია ეს ორი ქვეყნის ურთიერთობებისთვის?

-სახელმწიფო საზღვრის დელიმიტაცია და დემარკაცია საქართველოსა და სომხეთის ორმხრივი ურთიერთობების დღის წესრიგში მნიშვნელოვანი საკითხია. და როგორც ეს პრემიერ-მინისტრ ფაშინიანის მიერ თბილისში ბოლო ვიზიტისას აღინიშნა, ორივე ქვეყანა გააგრძელებს ამ პროცესის განახლების მიმართულებით მუშაობას, საქართველოსა და სომხეთის სახელმწიფო საზღვრების დელიმიტაციისა და დემარკაციის სამთავრობო კომისიებს შორის ჩამოყალიბებული პრაქტიკის შესაბამისად.

-გასულ წელს სომხეთის რესპუბლიკის მთავრობამ გამოაქვეყნა პროექტი „მშვიდობის გზაჯვარედინი“. როგორი დამოკიდებულება აქვს საქართველოს ამ ინიციატივის მიმართ?

-მიმდინარე გლობალური მოვლენების გათვალისწინებით, სამხრეთ კავკასია სრულიად ახალ შესაძლებლობებს სთავაზობს მთელ ევროპულ კონტინენტს. რეგიონი სტრატეგიული მდებარეობით, რომელიც აერთებს აღმოსავლეთსა და დასავლეთს, ასევე ენერგეტიკული რესურსებით, მნიშვნელოვანია სტაბილური კავშირის უზრუნველყოფისთვის. არსებული, ასევე რეგიონალური ახალი ინიციატივები ენერგეტიკისა და ინფრასტრუქტურის სფეროებში მნიშვნელოვანად გაზრდის ჩვენი რეგიონის შესაძლებლობებს.

საქართველომ კავშირი პრიორიტეტად აქცია, რომლის არსებითი ნაწილი არის შუა დერეფანი. შუა დერეფანი, ეკონომიკური ინიციატივის გარდა, არის ინსტრუმენტი უფრო დიდი რეგიონალური ინტეგრაციისა და სტაბილურობის მისაღწევად. ამის გათვალისწინებით, ჩვენ დავიწყეთ რიგი ენერგეტიკული და ინფრასტრუქტურული პროექტები, რომლებიც მიზნად ისახავს ჩვენი რეგიონის ინტეგრაციის გაღრმავებას.

22 ოქტომბერს საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა გამოაცხადა სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე ანაკლიის ღრმაწყლოვანი საზღვაო პორტის მშენებლობის დაწყების შესახებ, რაც მიზნად ისახავს აზიასა და ევროპას შორის ლოგისტიკური შესაძლებლობების გაძლიერებას. პორტის საწყისი ინვესტიცია 600 მილიონ დოლარს შეადგენს და მას წელიწადში 600 ათასი კონტეინერის გადატანა შეეძლება. მშენებლობის პირველ ეტაპზე პირდაპირ დასაქმდება 500 ადამიანი. სამშენებლო სამუშაოები უკვე დაწყებულია და ჩვენ მიზნად ვისახავთ პორტში პირველი გემის მიღებას 2029 წელს. პორტი ხელს შეუწყობს ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებას, გაზრდის საქართველოს რეგიონულ და საერთაშორისო მნიშვნელობას და გაამყარებს ჩვენს უსაფრთხოებას. როგორც ეკონომიკური, ასევე პოლიტიკური თვალსაზრისით, ამ პროექტის განხორციელება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. ეს პროგრამა მნიშვნელოვანია შუა დერეფნის ინფრასტრუქტურული გაუმჯობესებისა და კონკურენტუნარიანობის ასამაღლებლად, რომელიც ლოგისტიკური მარშრუტია, რომელიც ცენტრალურ აზიასა და ჩინეთს აკავშირებს ევროპასთან საქართველოს მეშვეობით სამხრეთ კავკასიის გავლით. 

მშვიდობის მხარდაჭერის თვალსაზრისით, საქართველო ნამდვილად დაინტერესებულია სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების რეგიონალური თანამშრომლობის ხელშეწყობით. საქართველომ შემოგვთავაზა თანამშრომლობის ფორმატი, რომელიც ხელს შეუწყობს რეგიონში ურთიერთობების მოწესრიგებას – დიალოგის, ნდობის გაძლიერების და საერთო ინტერესების პროექტების განხორციელების გზით, მათ შორის ეკონომიკისა და ვაჭრობის, კულტურის, განათლებისა და ინოვაციების სფეროებში. მთლიანობაში, ჩვენ განვიხილავთ რეგიონულ ინიციატივებს, რომელთა მიზანი რეგიონის მდგრადი ეკონომიკური განვითარება, ხანგრძლივი მშვიდობის და სტაბილურობის უზრუნველყოფაა.

-ეკონომიკური ურთიერთობები და თანამშრომლობა სომხეთსა და საქართველოს შორის. როგორი იყო სავაჭრო ბრუნვის მოცულობა 2023 წელს? რა ტენდენციებია ორმხრივ ექსპორტსა და იმპორტში?

-სომხეთთან ვაჭრობის ისტორიისთვის 2023 წელი განსაკუთრებული იყო, რადგან ექსპორტმა რეკორდულ მაჩვენებელს მიაღწია და შეადგინა 787 მილიონ 129 ათასი დოლარი, რაც 34.7%-ით მეტია 2022 წელთან შედარებით. სომხეთთან ვიზიტების მხრივაც არის ზრდა; 2023 წელს სომხეთიდან საქართველოს 962.5 ათასი ტურისტი ეწვია. 2024 წლის პირველ ნახევარში კი საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის მონაცემებით, სომხეთიდან სტუმრების რაოდენობა 387 ათას 691-ს შეადგენს, რაც თურქეთისა და რუსეთის შემდეგ მესამე ადგილზე აყენებს სომხეთს. რაც შეეხება სომხეთში ჩასულ ქართველ ტურისტებს, მათი რაოდენობა იყო 348 ათას 980, რაც მას მეორე ადგილას აყენებს სომხეთში ყველაზე მეტი ვიზიტის მქონე ქვეყნებს შორის.

-თქვენი აზრით, რომელი სფეროებია განსაკუთრებით საინტერესო ორი ქვეყნის ურთიერთობებისა და თანამშრომლობის გაღრმავებისთვის?

-ჩვენ მივესალმებით სომხეთსა და საქართველოს შორის სავაჭრო-ეკონომიკურ კავშირებს და მათ განვითარებას დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებთ. ბოლო წლების განმავლობაში სომხეთი საქართველოს ათეულშია სავაჭრო პარტნიორებს შორის. ჩვენ ვხედავთ პოტენციალს, რომ გაიზარდოს ქართული პროდუქციის ექსპორტი სომხეთის ბაზარზე, ისევე როგორც სომხური პროდუქციის ბრუნვა ქართულ ბაზარზე. ყურადღების ღირსია ტურიზმი, ინოვაციები, კულტურა და განათლება. ჩვენ ასევე უნდა გავაგრძელოთ მხარდაჭერა ბიზნეს კონფერენციებისა და B2B შეხვედრებისთვის, რათა გავაუმჯობესოთ ეკონომიკური მდგომარეობა და მოვიზიდოთ ინვესტორები. მზად ვართ, სომეხ პარტნიორებთან ერთად ვიმუშაოთ ამ პერსპექტიულ მიზნებზე.

-ბატონო ელჩო, როგორც თქვით, ბოლო დროს ხშირია მაღალი დონის ვიზიტები ორ ქვეყანას შორის. ბოლო ასეთი ვიზიტი შედგა 16 სექტემბერს, როცა სომხეთის პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი თბილისში ჩავიდა. რამდენად მნიშვნელოვანია ეს ვიზიტები ორი ხალხის ურთიერთობების გასაძლიერებლად და სომხეთ-საქართველოს ურთიერთობების განვითარების მხრივ?

-ყველა დონეზე, განსაკუთრებით კი უმაღლეს დონეზე ვიზიტების გაცვლა ძალზე მნიშვნელოვანია. ეს ორმხრივი დისკუსიები თანდათან ქმნის მყარ საფუძველს პრაქტიკული თანამშრომლობისთვის, რაც საბოლოოდ ჩვენს ხალხებსა და ქვეყნებს ხელშესახები შედეგებისკენ მიჰყავს.

-ბატონო შარვაშიძე, იგეგმება თუ არა მაღალი დონის ვიზიტები საქართველოდან სომხეთში?

-როგორც მოგეხსენებათ, 2024 წლის 26 ოქტომბერს საქართველოში საპარლამენტო არჩევნები ჩატარდება. საქართველოს აქვს ძლიერი სურვილი, რომ ვიზიტების დინამიკა სომხეთთან იგივე დონეზე შეინარჩუნოს, და დარწმუნებული ვარ, რომ საქართველოს ახალი მთავრობის ფორმირების შემდეგ კიდევ უფრო მეტი მაღალი დონის ვიზიტი განხორციელდება.

-ბატონო ელჩო, რაიმეს დამატება ხომ არ გსურთ?

-როგორც მოგეხსენებათ, საქართველოს საელჩომ ახალი მისამართი მიიღო - წარავაღბურის ქუჩა 127, ავანის რაიონი, ერევანი (0052). 2024 წლის აპრილში საქართველოსა და სომხეთის პრემიერ-მინისტრებმა ირაკლი კობახიძემ და ნიკოლ ფაშინიანმა საზეიმოდ გახსნეს საქართველოში საქართველოს საელჩოს ახალი შენობა, რაც მნიშვნელოვან ეტაპს წარმოადგენს ჩვენს ქვეყნებს შორის დიპლომატიური ურთიერთობების ისტორიაში. ეს ნამდვილად ისტორიული მიღწევაა, რადგან საქართველო პირველად გახდა საელჩოს შენობის მფლობელი სომხეთში. შენობის დიზაინში გათვალისწინებულია ეროვნული და კულტურული მოტივები, რომლებიც საქართველოს მდიდარ მემკვიდრეობას ასახავს. საელჩომ უკვე უმასპინძლა კულტურულ, საგანმანათლებლო და ეთნოგრაფიულ ღონისძიებებს. საელჩო მოკლე დროში გახდა ქართველი და სომეხი ხალხების ურთიერთობების ადგილი. დასასრულს, მადლობას გიხდით საქართველოსა და სომხეთის ორმხრივ ურთიერთობებზე თქვენი ინტერესისთვის. მომავალში სიამოვნებით გიმასპინძლებთ ახალ საელჩოში. მშვიდობას და კეთილდღეობას ვუსურვებ სომხეთს და სომეხ ხალხს.