Բարելավվել է Հայաստանի տեղը Ռուսաստանի հանդեպ ետխորհրդային երկրների բարեկամության վարկանիշային աղյուսակում

«Ետխորհրդային երկրների հաղորդակցության ռեժիմները․ բարեկամության վարկանիշ - 2024» խորագրով գիտական զեկույցի համաձայն՝ Հայաստանը բարելավել է դիրքը Ռուսաստանի հանդեպ բարեկամության վարկանիշային աղյուսակում: 

Զեկույցի շնորհանդեսը կայացել է փետրվարի 26-ին Մոսկվայում, «ՌԻԱ Նովոստի» մամուլի կենտրոնում: 

Արդեն չորրորդ տարին է, ինչ Մոսկվայի Հաղորդակցությունների զարգացման ազգային հետազոտական ինստիտուտը (ՀԶԱՀԻ), համագործակցելով ետխորհրդային համարյա բոլոր երկրների գործընկերների հետ, կազմում է այդ վարկանիշային աղյուսակը և զեկույց, որը նպատակ ունի օգնել Ռուսաստանի Դաշնության պետական իշխանության մարմիններին, գիտական և փորձագիտական կենտրոններին, ինչպես նաև արտասահմանյան պետությունների հետ աշխատող հասարակական ոչ կառավարական կառույցներին ու լրատվամիջոցներին, կառուցելու իրենց աշխատանքը ավելի նպատակասլաց և գիտական հենքի վրա։ 

Գիտական զեկույցի ընդհանուր ղեկավարությունն իրականցրել է ինստիտուտի տնօրեն, տնտեսագիտության դոկտոր Վլադիսլավ Գասումյանովը։ Մշտադիտարկման ղեկավարն ու զեկույցի գիտական խմբագիրն է ինստիտուտի փոխտնօրեն, սոցիոլոգիական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վալենտինա Կոմլևան։ Հեղինակային կոլեկտիվում ընդգրկված են ետխորհրդային երկրների ավելի քան քառասուն գիտնականներ և փորձագետներ։ Հայաստանից մշտադիտարկման գործընկերն է Երևանի պետական համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի Ռուսաստանյան հետազոտությունների կենտրոնը։ 

ՀԶԱՀԻ տնօրեն Վ․ Գասումյանովը ընդգծել է, որ հանրության ուշադրությանը ներկայացված ետխորհրդային երկրների հաղորդակցության ռեժիմների մշտադիտարկման արդյունքները հնարավորություն են տալիս խորությամբ վերլուծել ետխորհրդային տարածքի երկրների փոխհարաբերությունների դինամիկան։ Հաղորդակցության ռեժիմների բարեկամության վարկանիշը հանդիսանում է համագործակցության հռչակված և իրական պայմանների հարաբերության ցուցանիշ և կարող է դառնալ հիմք, ինչպես Ռուսաստանում, այնպես էլ հետազոտվող երկրներում կառավարչական որոշումների ընդունման համար։ 

Ռուսաստանին բարեկամության վարկանիշային աղյուսակում ընդգրկված են 16 երկրներ, այդ թվում երկու երկիր, որը ճանաչված է Ռուսաստանի կողմից (Հարավային Օսիան և Աբխազիան)։ Տասը երկիր Ռուսաստանի նկատմամբ բարեկամ են գնահատված։ 11-րդ տեղում, ինչպես և 2023թ․, Վրաստանն է՝ իբրև հարաբերականորեն բարեկամ/հարաբերականորեն ոչ բարեկամ երկիր։ Ոչ բարեկամական երկրների ցանկում ընդգծված են Մոլդովան, Լիտվան, Լատվիան, Էստոնիան և Ուկրաինան։ 2024թ․ արդյունքներով Հայաստանը հավաքել է 51,5 միավոր և զբաղեցրել է 9-րդ տեղը։ 2023թ․ Հայաստանը 46 միավորով 10-րդն էր: Այսպիսով, նախորդ տարվա համեմատությամբ Հայաստանը բարելավել է իր վարկանիշային տեղը։ 

Հետաքրքիր է, որ Ադրբեջանը զբաղեցրել է 8-րդ հորիզոնականը 54,7 միավորով։ Տասներորդ տեղում բարեկամ երկրների ցուցակը եզրափակում է Թուրքմենստանը 39,1 միավորով։ 

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև հաղորդակցությունների ընդհանուր գնահատմանը, ապա, ինչպես մյուս բոլոր երկրների դեպքում,  մշտադիտարկումն ու դրան հաջորդած հետազոտությունը իրականացվել է 12 ցուցանիշների հիման վրա։ Այդ ցուցանիշներն են․ 

• Արտաքին քաղաքական հաղորդակցությունները;
• Տնտեսական հաղորդակցությունները;
• Միջտարածաշրջանային հաղորդակցությունները;
• Կրթական հաղորդակցությունները;
• Գիտական հաղորդակցությունները;
• Մշակութային հաղորդակցությունները;
• Մեդիահաղորդակցությունները;
• Ոչ կառավարական կազմակերպությունների հաղորդակցությունները;
• Երիտասարդական հաղորդակցությունները;
• Կրոնական և միջկրոնական հաղորդակցությունները;
• Վերաբերմունքը Ռուսաստանի, ռուսաց լեզվի և ռուսալեզու բնակչության հանդեպ;
• Ազատ տեղաշարժը։

Նշվել է, որ 2024թ․ կեսերից սկսած բոլոր ասպարեզներում նկատվել է երկկողմ կապերի և համագործակցության աշխուժացում։ Ուշագրավ է, որ հատուկ շեշտվել է, որ Ռուսաստանի ռուսաց լեզվի և ռուսալեզու բնակչության նկատմամբ Հայաստանում վերաբերմունքը դրական է կամ չեզոք։ 

Կարևոր է նաև, որ վերոհիշյալ վարկանիշային աղյուսակը և Ռուսաստանի նկատմամբ բարեկամության մասին այս գիտական հետազոտությունը առաջացրել է ՌԴ նախագահի աշխատակազմի, Արտաքին գործերի նախարարության, Անվտանգության խորհրդի, արտաքին քաղաքականության մեջ ներգրավված նախարարությունների և գերատեսչությունների, Ռուսաստանի ակադեմիական կենտրոնների հետաքրքրությունը։ 

Իբրև ՀԶԱՀԻ հայաստանյան գործընկեր, ԵՊՀ Ռուսաստանյան հետազոտությունների կենտրոնը մտադիր է մոտակա ժամանակներս ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների և դիվանագիտության ամբիոնի հետ համատեղ կազմակերպել գիտական քննարկումներ քաղաքական, հասարակական և փորձագիտական շրջանակների մասնակցությամբ, նպատակ ունենալով խորանալ հայ-ռուսական արդի հարաբերությունների գնահատման այս համակարգի ուսումնասիրության մեջ՝ գնահատելու դրա ազդեցությունը երկրի հասարակական-քաղաքական իրողությունների և հայ-ռուսական հարաբերությունների ողջ համալիրի վրա։ 

Արամ Սաֆարյան

Երևանի պետական համալսարանի 

միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի 

Ռուսաստանյան հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն