Պատմության գանձերը. Ք. ա. 23-22-րդ դարերին թվագրվող արծաթե սակրը՝ Հայկական լեռնաշխարհում իշխանության խորհրդանիշ

ԵՐԵՎԱՆ, 15 ՄԱՅԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Ք. ա. 23-22-րդ դարերին թվագրվող արծաթե սակրը (կացին) հայտնաբերվել է Քարաշամբ հուշարձանի պեղումների ժամանակ «արքայական» կոչվող դամբարանից: Դամբարանը հայտնաբերվել է 1987 թվականին. այն ամբողջական համալիր է, որտեղ առաջին անգամ, ըստ մասնագետների, կացինը հանդես է գալիս ոչ թե պարզապես գործիք կամ զենք, այլ որպես իշխանության խորհրդանիշ:

«Արմենպրես»-ի հետ զրույցում Հայաստանի պատմության թանգարանի հնագիտության և դրամագիտության բաժնի գիտաշխատող-ֆոնդապահ Արմինե Զոհրաբյանը նշեց՝ այն ցույց է տալիս, որ այդ ժամանակաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհում բնակվող պետական կազմավորումները ունեցել են իրենց պատկերացումները իշխանության մասին:

«Քարաշամբի հայտնի դամբարանից՝ ի թիվս այլ գտածոների, հայտնաբերվել է արծաթե ծիսական սակր։ Մարտական սակրը ունեցել է ծիսական նշանակություն։ Այն շքահանդեսային զենքի հոյակապ օրինակ է։ Սակրը միաձույլ է, աղեղնաձև կորացված մարտական սայրը վերջույթներում թամբի ձև ունի։ Կոթառը սահուն անցումով միանում է հորիզոնական տեղադրված հենաձողին՝ շրիշակին, որի կենտրոնը պսակված է գնդաձև ելուսով։ Կոթառի կենտրոնում օվալաձև միջանցիկ անցք է՝ բռնակի համար նախատեսված։ Սակրը երկու երեսից եզերված է պարուրաձև ոլորված, չընդհատվող ռելիեֆով»,- նշել է մասնագետը:

Թե ինչու է հատկապես կացինը ձեռք բերել իշխանության խորհրդանիշի նշանակություն, Զոհրաբյանը բացատրեց՝ արդեն գոյություն ուներ դիցաբանություն։ Եվ, ըստ դիցաբանության, գլխավոր աստվածը աշխարհի հավասարակշռությունը, առանցքը, աջն ու ձախը կառուցում է կացնի միջոցով, երբ կացնով հարվածում է և բաժանում է աշխարհը երկու մասի: Ըստ նրա՝ կացինը իշխանության մեջ կարևոր նշանակություն է ձեռք բերել նաև որպես դատական վճիռ կայացնող գործիք:

«Այս նմուշը բացառիկ է, քանի որ տարածաշրջանում սա կացնի միակ օրինակն է, որն արծաթից է։ Համաժամանակյա նույն տիպի կացիններ շատ կան, բայց բոլորը պղնձից և բրոնզից են»,- նշում է նա։

Մասնագետն ընդգծեց՝ պատահական չէ, որ Քարաշամբի գավաթի վրա պատկերված է արքա/աստվածը, որը ձեռքում պահում է սակր, իսկ նրա դիմաց դրված է ռազմական ավարը։ Սա հենց խոսում է այն մասին, որ սակրը իշխանություն խորհրդանշող ատրիբուտ է, որը կարող էր օգտագործվել նաև ծիսակատարությունների ժամանակ։