ԵՐԵՎԱՆ, 9 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Այս տարի հունվարի 1-ից մինչև նոյեմբերի 1-ը պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատվել է 96 դատապարտյալ։ ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից պայմանական վաղաժամկետ ազատ արձակման համակարգում մշակվում են նախագծեր, որոնց արդյունքում իրականացվելու են մի շարք բարեփոխումներ: Այս առիթով «Արմենպրես»-ը զրուցեց ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ Սուրեն Քրմոյանի հետ:

-Պարոն Քրմոյան, ի՞նչ բարեփոխումներ են իրականացվում պայմանական վաղաժամկետ ազատ արձակման համակարգում: 

-Ներկայում Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարության կողմից մշակվել և շրջանառության մեջ է դրվել պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատման ինստիտուտի արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված օրենսդրական նախագծերի փաթեթ։

Նախատեսված է ստեղծել պատիժը կատարող հիմնարկի վարչակազմի և անկախ հանձնաժողովների  գործառույթների հստակ տարանջատման մեխանիզմ, ինչպես նաև պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատման համակարգի բարդեցված կառուցվածքի պարզեցում, որի արդյունքում առաջարկվում է դատապարտյալին պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատման որոշման կայացման հարցում երկու օղակների առկայություն՝ անկախ հանձնաժողով և դատարան:

Պայմանական վաղաժամկետ ազատելու հարցի լուծման ընթացքում հաշվի են առնվելու հստակ ու իրական չափանիշներ և՛ դատարանի և՛ անկախ հանձնաժողովի կողմից:

Վերապահվելու է դատապարտյալի մի շարք իրավունքները, որոնք ուղղված են դատապարտյալին վերաբերող որոշման կայացմանը ներկա գտնվելուն, լսված լինելուն և իր պաշտպանությունն իրականացնելուն:

-ՀՀ-ում 2016 թվականին ընդունվեց «Պրոբացիայի մասին» ՀՀ օրենքը: Ի՞նչ ազդեցություն կունենա այն քրեական արդարադատության տեսանկյունից:

-«Պրոբացիայի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի ընդունումը կարևոր քայլ է հանդիսանում պրոբացիայի շահառուին ուղղելու և նրան հասարակություն վերաինտեգրելու տեսանկյունից։ Պրոբացիան նպատակ ունի կանխել քրեական վարույթի ընթացքում մեղադրյալի հնարավոր անօրինական վարքագիծը ու ապահովել դատարանի կողմից նրա վրա դրված պարտականությունների կատարումը:

Այս օրենքը նպատակ է ծառայելու նաև վերականգնել սոցիալական արդարությունը հանցագործության համար մեղավոր ճանաչված անձի նկատմամբ դատական ակտով նշանակված պատժի և հարկադրանքի այլ միջոցների կատարման միջոցով, վերասոցիալականացնել պատժի ենթարկված անձին, իսկ անչափահասների շահառուների նկատմամբ ապահովել ֆիզիկական և հոգեկան բնականոն զարգացումը, նրա դաստիարակումը և այլ անձի բացասական ազդեցությունից պաշտպանությունը:

Պրոբացիայի մյուս  կարևոր նպատակներից          է ապահովել հասարակության անվտանգությունը՝ կրկնահանցագործության կանխարգելման և կրճատման միջոցով, ինչպես նաև հաշտեցնել շահառուին և տուժողին (տուժողի իրավահաջորդին):

Նշյալ նպատակների ապահովումը էական նշանակություն կունենա քրեական արդարադատության իրականացման վրա։

-Հայտնի է, որ ՀՀ-ում պայմանական վաղաժամկետ ազատման որոշումը կայացվում է երեք հանրային մարմինների մասնակցությամբ՝ քրեակատարողական հիմնարկի վարչակազմ, անկախ հանձնաժողով և դատարան։ Արդյոք արդյունավե՞տ է գործում ազատ արձակման որոշում կայացնող այս եռաստիճան համակարգը:

-Հայաստանի Հանրապետության քրեակատարողական օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ պատժի ժամկետի՝ օրենքով սահմանված մասը լրանալու դեպքում պատիժը կատարող հիմնարկի վարչակազմը մեկամսյա ժամկետում պարտադիր լսում է կարգապահական տույժ չունեցող դատապարտյալին պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու ներկայացման հարցը։ Այսինքն՝ քրեակատարողական հիմնարկն այն առաջին օղակն է, որը կարող է դրական կամ բացասական լուծում տալ այս հարցին։ Երկրորդ օղակը անկախ հանձնաժողովն է, ով որոշում է դատապարտյալին պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատելու կամ պատժի չկրած մասն ավելի մեղմ պատժատեսակով փոխարինելու ներկայացման միջնորդագրին հավանություն տալու կամ չտալու հարցը։ Եթե կայացվում է նշյալ միջնորդագրին հավանություն տալու մասին որոշում, ապա հարցը ներկայացվում է երրորդ օղակին՝ դատարան։ Արդյունքում՝ դատարանը բավարարում կամ մերժում է դատապարտյալին պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատելու մասին միջնորդագիրը։

Առկա կարգավորումների պայմաններում մենք բախվում ենք երեք օղակների գործառույթների ոչ հստակ տարանջատման խնդրին, որը հանգեցնում է նաև տարբեր մարմինների կողմից նույնաբնույթ գործառույթի իրականացմանը։

Մասնավորապես, խոսքը գնում է քրեակատարողական հիմնարկի վարչակազմի և անկախ հանձնաժողովի գործառույթների նույնացմանը։ Հետևաբար, ներկայումս առաջացել է եռաստիճան այս համակարգի օղակների կրճատման և նույնաբնույթ գործառույթների իրականացման բացառման անհրաժեշտություն։

-Ո՞ր դեպքում դատապարտյալը հնարավորություն ունի պայմանական վաղաժամկետ ազատ արձակվել ՔԿՀ-ից: Որո՞նք են պայմանական վաղաժամկետ ազատման չափանիշները Հայաստանում:

-Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 1-ին մասն ամրագրում է, որ ազատազրկման կամ կարգապահական գումարտակում պահելու ձևով պատիժ կրող անձը կարող է պայմանական վաղաժամկետ ազատվել, եթե դատարանը գտնի, որ նա ուղղվելու համար նշանակված պատժի մնացած մասը կրելու կարիք չունի։ Ընդ որում, անձը կարող է լրիվ կամ մասնակիորեն ազատվել լրացուցիչ պատժից։ Պատիժը կրելուց պայմանական վաղաժամկետ ազատում կիրառելիս դատարանը հաշվի է առնում նաև դատապարտվածի կողմից տուժողին պատճառված վնասը հարթելու հանգամանքը։ Բացի այդ, նույն հոդվածի 3-րդ մասը սահմանում է, որ պայմանական վաղաժամկետ ազատում կարող է կիրառվել, եթե դատապարտյալը փաստացի կրել է համապատասխան ծանրության հանցագործության համար պատժից պայմանական վաղաժամկետ ազատման հնարավորություն ընձեռող ժամկետը։

Համաձայն Հայաստանի Հանրապետության քրեական օրենսգրքի 76-րդ հոդվածի 5-րդ մասի՝ ցմահ ազատազրկման ձևով պատիժ կրող անձը կարող է պայմանական վաղաժամկետ ազատվել, եթե դատարանը գտնի, որ նա պատիժը հետագա կրելու կարիքը չունի և փաստորեն կրել է ազատազրկման ոչ պակաս, քան քսան տարին։

Հարկ է նաև նշել, որ Հայաստանի Հանրապետության քրեակատարողական օրենսգրքի 115-րդ հոդվածի 1-ին մասը նախատեսում է ևս մեկ չափանիշ, այն է՝ կարգապահական տույժ չունենալը, իսկ ցմահ ազատազրկման դատապարտված անձի դեպքում՝ վերջին հինգ տարվա ընթացքում պատիժը կրելու սահմանված կարգի չարամիտ խախտումների համար տույժ չունենալը։

Հարցազրույցը՝ Կարեն Խաչատրյանի