სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის კომუნიკაციის გზების შესახებ: პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანის სტატია

აზერბაიჯანის მხრიდან ყველაზე ხშირად მანიპულირებადი ან ესკალირებული საკითხი რეგიონული კომუნიკაციებია. აზერბაიჯანი აცხადებს, რომ სომხეთი არ ასრულებს საკუთარ ვალდებულებებს და ამას ამყარებს იმ აშკარა ფაქტზე, რომ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის კომუნიკაციის გზები კვლავ დახურულია.

უპირველესად, უნდა აღინიშნოს, რომ სომხეთს არ გააჩნია ცალმხრივი ვალდებულება. ორივე მხარემ იკისრა ვალდებულება, რომ ერთმანეთისთვის გაეხსნა ყველა სატრანსპორტო და ეკონომიკური კომუნიკაცია. ამჟამად, აზერბაიჯანის არც ერთი სატრანსპორტო ან ეკონომიკური მარშრუტი არ არის ღია სომხეთისთვის ან სომხეთის გავლით გადაადგილებისთვის არც გზა, არც რკინიგზა, არც მილსადენი, არც ელექტროგადამცემი ხაზი და არც კაბელი.

სომხეთის ყველა გზა ღიაა აზერბაიჯანისთვის. ჯერ კიდევ 2022 წელს, სომხეთის მთავრობამ შეიტანა გადაწყვეტილების პროექტი, რომელიც ითვალისწინებდა სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვარზე სამი სასაზღვრო პუნქტის გახსნას, რაც აზერბაიჯანული სატვირთო და სამგზავრო ავტომობილებისთვის სომხეთის ტერიტორიაზე შესვლის და, მაგალითად, ნახიჩევანისა და თურქეთისკენ გადაადგილების შესაძლებლობას შექმნიდა.

ამ გადაწყვეტილებების მიღება მხოლოდ აზერბაიჯანის უარყოფითი პოზიციის გამო ვერ განხორციელდა, თუმცა, საჭიროების შემთხვევაში, სომხეთის მთავრობას შეუძლია მათი მიღება ერთ-ორ კვირაში. ცხადია, ნახიჩევანის მიმართულებით შესაბამისი ინფრასტრუქტურა ამ ეტაპზე არ არსებობს და უნდა აშენდეს, მაგრამ ესეც შესაძლებელია საკმაოდ სწრაფად.

რაც შეეხება არსებულ ინფრასტრუქტურას, მაგალითად, სატვირთო მანქანებს შეუძლიათ ლაჩინ-კორნიძორის მონაკვეთით, კორნიძორის სასაზღვრო პუნქტის გავლით, შევიდნენ სომხეთის ტერიტორიაზე, სომხეთის გზებით მიაღწიონ სომხეთ-თურქეთის საზღვარს და მარგარას სასაზღვრო პუნქტით შევიდნენ თურქეთში. იგივე შესაძლებელია საპირისპირო მიმართულებითაც.

ასეთი სატრანზიტო გადაზიდვებისთვის საჭირო ფიზიკური ინფრასტრუქტურა უკვე მზადაა, მხოლოდ სამართლებრივი გადაწყვეტილებაა მისაღები. ჩვენ მზად ვართ, ასეთი გადაწყვეტილება მივიღოთ, თუ აზერბაიჯანსა და თურქეთს ამ საკითხით დაინტერესება ექნებათ.

ჩვენ ვუზრუნველყოფთ სატვირთო გადაზიდვების უსაფრთხოებას, მაგრამ თუ აზერბაიჯანელ მძღოლებსა და სატვირთო მანქანებს ფსიქოლოგიური დისკომფორტი აქვთ, ამ გადაზიდვებს შეუძლიათ განახორციელონ თურქული სატვირთო მანქანები, რომლებიც ყოველთვის გადაადგილდებოდნენ და დღესაც აქტიურად გადაადგილდებიან სომხეთის გზებზე. ამას ასევე შეძლებენ სხვა ქვეყნების სატვირთო მანქანებიც.

მაგრამ კიდევ ერთხელ მინდა ოფიციალურად აღვნიშნო, რომ სომხეთმა არასოდეს, არც წერილობით და არც ზეპირად, არავითარი ვალდებულება არ იკისრა, არანაირ შეთანხმებას არ დათანხმებულა და არც მიანიშნებია იმაზე, რომ საკუთარ ტერიტორიაზე უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, მათ შორის საერთაშორისო ან აზერბაიჯანული სამგზავრო თუ სატვირთო გადაზიდვების, უნდა ან შეიძლება გადაეცეს სხვა ქვეყანას. მსგავსი რამ არ ყოფილა და არც არსებობს. პირიქით, სომხეთმა იკისრა ვალდებულება, უზრუნველყოს გადაზიდვების უსაფრთხოება, რასაც ჩვენ მზად ვართ შევასრულოთ․

სომხეთს არასოდეს, არც წერილობით და არც ზეპირად, არავითარი ვალდებულება არ უკისრია, არანაირ შეთანხმებას არ დათანხმებულა და არც მიანიშნებია იმაზე, რომ შეიძლება დათანხმდეს საკუთარი სუვერენიტეტის, იურისდიქციის ან ტერიტორიული მთლიანობის რაიმე სახის შეზღუდვას, მათ შორის, დასავლეთ აზერბაიჯანიდან სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიით ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკასთან კომუნიკაციის საკითხზე.

დასავლეთ აზერბაიჯანიდან სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიის გავლით ნახიჩევანის ავტონომიურ რესპუბლიკასთან კომუნიკაცია რეგიონული სატრანსპორტო გზების თემის ქვეკითხვას წარმოადგენს, სადაც სომხეთს არასოდეს შეუქმნია რაიმე ხელისშემშლელი ფაქტორი.

მით უფრო, ამ საკითხში ჩვენ მაქსიმალურად კრეატიულ და მოქნილ პოზიციას ვინარჩუნებთ. 2022 წელს, აზერბაიჯანის შეშფოთების გათვალისწინებით, ჩვენ შევთავაზეთ საზღვრის გადაკვეთისას მოქალაქეთა დოკუმენტებისა და ტვირთების საბაჟო და სხვა კონტროლის front ფუნქციის საერთაშორისო სპეციალიზებული ორგანიზაციისთვის გადაცემა ურთიერთობის პრინციპის შესაბამისად. აზერბაიჯანი ამ წინადადებას არ დათანხმდა.

ახლაც, აზერბაიჯანის მტკიცებას გათვალისწინებით, რომ ხანგრძლივი კონფლიქტის გამო აზერბაიჯანის მოქალაქეები ერიდებიან სომხეთის სასაზღვრო და საბაჟო კონტროლის გავლას, ჩვენ შევთავაზეთ ამ ეტაპზე ზანგელან-მეღრი-ორდუბადის და საპირისპირო მიმართულებით, ერასხი-ორდუბადი-მეღრის და საპირისპირო მიმართულებით კომუნიკაციის გახსნა სარკინიგზო სატვირთო გადაზიდვებით.

მიგვითითებია, წერილობით, ისეთი ვარიანტი, რომელიც არ აკნინებს არცერთი მხარის სუვერენიტეტს, იურისდიქციას და ტერიტორიულ მთლიანობას. თუ ბაქოს შეშფოთება ნახიჩევანთან და საპირისპირო მიმართულებით საიმედო სატვირთო გადაზიდვების უზრუნველყოფაა, ეს საკითხი უკვე გადაჭრილია. დარჩენილია მხოლოდ აზერბაიჯანის თანხმობა.

დრო დასჭირდება სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე ნრნაძორ-კარჩევანის სარკინიგზო მონაკვეთის მშენებლობას. ერასხი-ნახიჩევანის მონაკვეთზეც საჭიროა სარკინიგზო ხაზის მოკლე ნაწილის აგება, მაგრამ ეს საჭიროა სომხეთი-სომხეთის და აზერბაიჯანი-თურქეთის სარკინიგზო კავშირის უზრუნველსაყოფად, და ეს სამუშაოც სწრაფად შეიძლება განხორციელდეს.

იმავე პრინციპით, ჩვენ მზად ვართ უზრუნველვყოთ აზერბაიჯანიდან ნახიჩევანისკენ მილსადენების, ელექტროგადამცემი ხაზებისა და კაბელების სატრანზიტო გატარება. გაუგებარია, რატომ უარყოფს აზერბაიჯანი ამ წინადადებებს. ვიმედოვნებ, რომ ეს არ არის მორიგი ესკალაციის ხელოვნურად შექმნის მცდელობა.

აზერბაიჯანი ასევე აცხადებს, რომ თუ სომხეთი ნახიჩევანისკენ გზას არ უზრუნველყოფს, ისინი დასავლეთ აზერბაიჯანისა და ნახიჩევანის კავშირს ირანის ისლამური რესპუბლიკის ტერიტორიის გავლით დაამყარებენ. არავითარი პრობლემა ჩვენ ამას არ ვეწინააღმდეგებით. ეს ირანსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობებისა და მათი გადაწყვეტილების საკითხია.

მაგრამ სიცხადისთვის აღვნიშნავთ, რომ სომხეთის რესპუბლიკა მზად არის, იმავე სამართლებრივი პირობებით უზრუნველყოს დასავლეთ აზერბაიჯანიდან ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკისკენ გადასასვლელი, როგორ პირობებსაც ირანი სთავაზობს.

აზერბაიჯანი ამაზე პასუხობს, რომ გადასასვლელი უნდა იყოს „უშეცდომო“. ანუ, ირანით გადასასვლელი შეზღუდულია? ჩვენ ხომ ვაცხადებთ, რომ იგივე სამართლებრივი პირობებით მზად ვართ უზრუნველვყოთ გადასასვლელი.

ურთიერთობის პრინციპით, მზად ვართ გადასასვლელი პროცედურების გარკვეული გამარტივებისთვის და თვითმოქმედი მექანიზმების დანერგვისთვის. მაშ, რატომ უარყოფს აზერბაიჯანი ჩვენს ამ კონსტრუქციულ წინადადებებს?

ჩემი პოზიცია ნათელია: რეგიონში ყველა ეკონომიკური და სატრანსპორტო კომუნიკაციის, მათ შორის დასავლეთ აზერბაიჯანიდან სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიით ნახიჩევანის ავტონომվიურ რესპუბლიკამდე და საპირისპირო მიმართულებით, სომხეთის რესპუბლიკის მეღრიდან ერასხამდე აზერბაიჯანის ტერიტორიით (ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკა) და საპირისპირო მიმართულებით გახსნა სრულად მზად არის და ამის განხორციელებისთვის საჭიროა მხოლოდ აზერბაიჯანის თანხმობა.

ნიკოლ ფაშინიანი
სომხეთის რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრი