ԵՐԵՎԱՆ, 20 ՀՈՒՆԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Ամերիկաբնակ երաժիշտ Ստեփան Խալաթյանը համոզված է` հայ հանդիսատեսն, իրոք, ամենախստապահանջն է: Բազմաթիվ երկրների ամենահեղինակավոր համերգասրահներում հանդես եկած արտիստը վերջին տարիներին աշխատում է որպես ԱՄՆ-ի «Shen Yun Performing Arts»-ի հինգ կազմակերպություններից մեկի նվագախմբի կոնցերտմայստեր, ինչպես նաև «Shen Yun Symphony Orchestra»-ի երկրորդ ջութակների կոնցերտմայստեր: «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է հարցազրույց երաժշտի հետ:

- Տանը հնչում էր քամանչա և թավջութակ: Ինչո՞ւ ձեր ընտրությունը կանգ առավ ջութակի վրա:

- Հայրս, բացի աշուղագուսանական գործերից, նվագացանկում ներառում էր նաև ջութակի համար գրված ստեղծագործություններ: Իմանալով ջութակի հնարավորությունները` ցանկացավ, որ իր որդին դառնա ջութակահար: Հավանաբար, հետագայում ընտանեկան տրիո կազմելու համար,-կատակում է Ստեփանը:

 - Ձեր հայրը` Հակոբ Խալաթյանը, հայտնի է թե՛ որպես քամանչահար, թե՛ որպես նկարիչ: Աղեղն ու վրձինը նրանից անբաժան են: Իսկ ի՞նչ հոբբի ունեք դուք, երբ ցած եք դնում ջութակը:

 - Իմ մասնագիտությունն ու հոբբին համընկել են:  Սիրում եմ ջութակը:

- Հայրենիքում ամեն ինչ այնքան էլ վատ չէր խոստումնալից ջութակահարի համար: ԱՄՆ մեկնելու առիթն ինչպե՞ս ընձեռվեց:

 -2013 թվականին տրոմբոնահար ընկերոջս`Կարեն Խաչատրյանի միջոցով, տեղեկացա Նյու-Յորքում գործող «Shen Yun Performing Arts» կազմակերպության մասին: Դա հինգ կազմակերպություններից բաղկացած ընկերություն է, որը ներկայացնում է չինական արվեստը` պարի և 3D անիմացիաների միջոցով, նվագախմբի կենդանի նվագակցությամբ: Եվ շրջագայում է աշխարհով մեկ: 2014-ին մասնակցեցի լսումների և զբաղեցրեցի «Shen Yun Performing Arts»-ի հինգ կազմակերպություններից մեկի նվագախմբի կոնցերտմայստերի, ինչպես նաև աշխարհի ամենահեղինակավոր համերգասրահներում հանդես եկող «Shen Yun Symphony Orchestra»-ի երկրորդ ջութակների կոնցերտմայստերի պաշտոնները: Այդպես հայտնվեցի Միացյալ Նահանգներում:

 -Այսօր ունեք հնարավորություն համեմատություն անցկացնելու տարբեր երկրների ու ազգությունների հանդիսատեսների միջև: Ասում են, ամենախստապահանջը հայ հանդիսատեսն է, որը գալիս է սխալներ գտնելու, այլ ոչ թե երաժշտություն վայելելու: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:

-Վերջին 4 տարիներին լինելով տարբեր երկրներում, կարող եմ ասել, որ ունկնդիրը շատ տարբեր է: Օրինակ` Ճապոնիայում, ազգային խառնվածքի համաձայն՝ հանդիսատեսը շատ խստապահանջ է: Ֆանտաստիկ կառուցվացքով դահլիճները թույլ են տալիս հանդիսատեսին հետևել ինտոնացիոն ամեն ելևէջի: Թայլանդում, որը մոտ է Ճապոնիային, հանդիսատեսն ավելի անմիջական է,  բավականին անկաշկանդ ցուցադրում է իր զգացողությունները: ԱՄՆ-ում` պայմանավորված է նահանգներով: Նյու-Յորքում ավելի սառն են, դեպի հարավ`ավելի ջերմ ու անմիջական, բացահայտ ցույց են տալիս իրենց էմոցիաները` պահելով, իհարկե, թույլատրելիի սահմանները. ծափահարում են, սուլում, դոփում: Նվագախմբով դեռ չենք եղել Հայաստանում, ուստի դժվարանում եմ ասել, թե ինչպես կընդունի հայ հանդիսատեսը: Ծրագրեր կան, ուղղակի պետք է տարածաշրջանային հյուրախաղեր կազմակերպել, ինչը ծրագրվում է:  Իսկ հայ հանդիսատեսը, իրոք, շատ խստապահանջ է: Պետք է պահել որակի սանդղակը, քանի որ հայը գիտի ամեն ինչի որակյալը:

 - Իրատեսակա՞ն եք համարում նվագախմբի հյուրախաղերը Երևանում:

 -Նախ նշեմ, որ մյուս նվագախմբերում էլ հայ երաժիշտներ կան` տրոմբոնահար Կարեն Խաչատրյանը, կլարնետահար Մհեր Մնացականյանը, ջութակահարներ Աշոտ Դումանյանն ու Արսեն Կետիկյանը, կոնտրաբասիստ Տիգրան Ոսկանյանը: Անցյալ տարի մեզ միացավ դիրիժոր, կոնտրաբասիստ Վարդան Հակոբյանը: Շատ մեծ հպարտություն եմ ապրում, որ  չինական կազմակերպության, չինական նվագախմբի դիրիժորական վահանակի մոտ կանգնած է հայ երաժիշտը: Հուսով եմ, միասնական ջանքերով կկարողանանք ներկայանալ հայ հանդիսատեսին:

 - Ի՞նչ ստեղծագործություններից է կազմված նվագախմբի հիմնական նվագացանկը:

 -Ամեն տարի գրվում են նոր ստեղծագործություններ՝ համապատասխանեցնելով պարային բեմադրություններին: Չինական ազգայինը` ծաղիկներով, հովհարներով, համեմված ժամանակակից պարային տարրերով, քարոզում է բարու հաղթանակը չարի հանդեպ: Դա լուրջ նախագիծ է, որում մեծ աշխատանք են տանում ոչ միայն խմբավարն ու երաժիշտները, այլև պարուսույցներն ու պարողները, այդ ժամանակ գերիշխողը չինական մոտիվներն են: Իսկ երբ հանդես է գալիս միայն սիմֆոնիկ նվագախումբը, ասենք, Կարնեգի Հոլում, ներկայացնում ենք համաշխարհային երաժշտության գլուխգործոցները` համալրված չինական ազգային նվագարաններով. երկլարանի «էրհու», 6-լարանի պիպա, մեր զուռնայի նման փողային գործիք «սոունա» և ազգային հարվածային գործիքներ: Տարեկան կատարում ենք 18 նոր ստեղծագործություններ՝ գրված հատուկ այդ նվագախմբի համար, հիմնականում իրենց բնորոշ լադային սահմանում` պենտատոնիկայում, այսինքն՝ 5 հնչյուններից բաղկացած լադ: Դա մի հատուկ ձևաչափ է, որին հիմնադիրները հավատարիմ են արդեն 10 տարի, և, պետք է ասել, այն աշխատում է:

 - Անգամ 7 հնչյունի պարագայում չկրկնվելը լուրջ խնդիր է կոմպոզիտորների համար, պատկերացնում եմ, թե որքան բարդ  առաջադրանք է չինացի ստեղծագործողների համար: Իսկ հայ կոմպոզիտորների գործեր ընդգրկվա՞ծ են նվագացանկում, ասենք` Խաչատրյանի «Սուսերով պարը»:

 -Առայժմ`ոչ: Կատարում ենք Չայկովսկի, Դվորժակ, Սենս-Սանս, բայց հայ դիրիժորի ներկայությունը գուցե և հայկական ստեղծագործությամբ համալրի զուտ չինական նվագացանկը: Մի առանձնահատկության մասին նշեմ. նվագախումբը չունի տեսահոլովակներ, ձայնագրություններ, համերգների տեսագրություններ, որոնց բացակայությունը ապահովում է հանդիսատեսի մշտական հետաքրքրությունը:

- Այսօր ազգային երաժշտության գաղափարը արդիակա՞ն է մեծ գերտերություններում, թե՞ գլոբալացման այս դարաշրջանում նման արժեքն այլևս ակտուալ չէ: Գուցե կա կոսմոպոլիտ երաժշտություն: Ի՞նչ , միտում է տիրում աշխարհում:

 - «Դասական» ասվածը միշտ կմնա մրցակցությունից դուրս: Առիթ եմ ունեցել լսելու Չիկագոյի սիմֆոնիկ նվագախմբին, որը քեզ մի այլ աշխարհ է տեղափոխում: Այնուամենայնիվ, խոսել զուտ ազգային երաժշտության մասին Միացյալ Նահանգներում՝ շատ բարդ է: Հայաստանում ավելի հեշտ է ու հասկանալի, քանի որ մենք հստակ գիտենք` որն է ազգայինը, ազգագրականը, աշուղական երաժշտությունը: Ինչ մնում է նվագախմբին` իր գերակայող չինական նվագացանկով, ապա դա ազգային ավանդույթների լավագույն տարածման օրինակն է մշակույթի միջոցով:

- Ասում են, որ այսօր դասական երաժշտության համերգներին դահլիճում կարելի է հանդիպել ավելի շատ ճերմակած մազերով կամ ճաղատ երաժշտասերների: Ո՞վ է հանդիսատեսն այնտեղ:

- Կարծում եմ` Հայաստանում ավելի ակտիվ է երիտասարդությունը, թեև միջին ու ավագ սերնդի ներկայացուցիչներն էլ հետաքրքրված են լավ երաժշտությամբ: Արտասահմանում հակառակ պատկերն է: Դա գալիս է նաև կենսակերպից. երիտասարդներն աշխատում են, տարեցները` վայելում իրենց ծերությունը:

- Ըստ Ձեզ` ի՞նչ է արվեստը և ինչի՞ համար են մարդիկ գնում համերգ, թատրոն, այցելում ցուցահանդեսներ, մշակութային օջախներ: Այլ կերպ ասած, «Ոչ միայն հացիվ, այլ նաև բանիվ»….

-Կան ընտանիքներ, որ ավանդույթի համաձայն են գնում համերգներ, այդ սովորույթը  սերնդեսերունդ է փոխանցվել: Երբ «Մետրոպոլիտեն» օպերայում դիտում էի «Պայացներ» օպերան, տեսա բազմաթիվ տղամարդկանց ու կանանց` ֆրակներով ու երեկոյան զգեստներով, ինձ թվաց, թե հայտնվել եմ կինոյում: Բայց իրենք այդպես են ապրում, դա տոն է, որին պատրաստվում են ամենայն լրջությամբ: Նահանգների ամեն քաղաքում կա լավագույն նվագախումբ, և եթե այն ամեն օր համերգ ունենա, հավատացեք, դահլիճները լեփ-լեցուն կլինեն: Իսկ հանդիսատեսների շնորհակալ հայացքները հասկացնել են տալիս, որ նրանք լիցքավորվում են դրական էներգիայով, որը կարևոր է մարդու համար:

 -Ստեփան Խալաթյան. կարոտ, վերադարձի ծրագրեր…

 -Շատ անգամ կարոտի մասին չեմ մտածում`խիստ զբաղվածությունից ելնելով: Կարոտը զգում եմ տարեկան մեկ անգամ, Հայաստան գալուց մեկ շաբաթ առաջ: