Azerbaycan’ın Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ni kapatması Ermeni savaş esirleri için yeni riskler doğuruyor

Azerbaycan’daki Uluslararası Kızılhaç Komitesi (UKK) temsilciliğinin kapatılması, hukuka aykırı şekilde alıkonulan Ermeni savaş esirleri için daha büyük psikolojik baskı ve belirsizlik yaratacak. Konuyla ilgili değerlendirme yapan uluslararası hukuk uzmanları, Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin şu ana kadar tutuklularla doğrudan temas kurabilen ve onları şahsen ziyaret edebilen tek kuruluş olduğunu belirtiyor.

Azerbaycan, yakın zamanda Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin de aralarında bulunduğu bazı uluslararası kuruluşların ülkedeki faaliyetlerine son verme niyetini açıklamıştı. Uzmanlara göre, bu durum esirlerle olan iletişim kanalını tamamen keserek psikolojik baskıyı artıracak. Ayrıca, Azerbaycan makamlarının Ermenistan’a yönelik siyasi baskı aracı olarak bu süreci kullanabileceği de değerlendiriliyor.

Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin doğrudan bir işkenceyi önleme mekanizması bulunmamakla birlikte, kuruluşun gerçekleştirdiği ziyaretlerin tutuklular üzerinde olumlu etkileri olduğu ifade ediliyor. Uzmanlar, Azerbaycan’ın insan hakları sicilinin kötüleştiğini ve demokratik standartlarının düşük olduğunu belgeleyen uluslararası kurumları kapatmaya çalışmasının sürpriz olmadığını vurguluyor.

Ermenistan’ın atabileceği olası adımlara ilişkin olarak, işkenceyi önlemeye yönelik çalışan diğer uluslararası kuruluşların sürece daha fazla dahil edilmesi gerektiği belirtiliyor. Avrupa Konseyi’nin İşkenceyi Önleme Komitesi veya BM İşkence Özel Raportörü gibi kurumların bu süreçte daha aktif rol alması gerektiği ifade ediliyor. Ayrıca, diplomatik ve konsolosluk erişiminin sağlanması gerektiği de vurgulanıyor.

Viyana Sözleşmesi’ne göre, yabancı ülkelerde tutuklu bulunan bireyler, diplomatik ve konsolosluk ziyaretleri hakkına sahip. Ancak, Ermenistan ile Azerbaycan arasında diplomatik ilişkiler bulunmadığından, Ermeni yetkililerin bu tür ziyaretleri gerçekleştirmesi mümkün değil. Bununla birlikte, tarafsız bir ülkenin bu yetkiyi devralması ihtimali gündeme geliyor. Bu kapsamda, bazı sivil toplum kuruluşları İsviçre hükümetine başvurarak konsolosluk ziyaretlerinin sağlanmasını talep etti. Ancak bunun gerçekleşmesi için daha fazla diplomatik çaba harcanması gerektiği belirtiliyor.

Azerbaycan’ın Uluslararası Kızılhaç Komitesi temsilciliğini kapatması halinde yürütülebilecek ek diplomatik çabalar hakkında Ermenistan Dışişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan’ın parlamento konuşmasını hatırlatarak savaş esirlerinin serbest bırakılması için aktif adımlar atıldığını belirtiyor. Mirzoyan, BM İnsan Hakları Konseyi’nin 58. oturumunda Azerbaycan’daki düzmece yargılamalara dikkat çekmiş, Uluslararası Kızılhaç Komitesi Başkanı ve BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk ile yaptığı görüşmede bu konuyu ele almıştı. Türk, daha sonra yaptığı açıklamada Azerbaycan’a Ermeni esirleri serbest bırakma çağrısında bulunmuştu.

Ermenistan’ın Uluslararası Hukuk İşlerinden Sorumlu Temsilciliği ise, her ne kadar Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin savaş esirleriyle iletişimi sağlayan ana kuruluş olsa da, bunun tek yol olmadığını belirtiyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi aracılığıyla da bazı bilgilerin elde edildiği, Azerbaycan’ın mevcut uluslararası hukuki süreçler ve mahkeme kararları gereğince bilgi sağlamakla yükümlü olduğu ifade ediliyor. Ancak, bu yöntemin Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin düzenli bilgi akışı ve faaliyetleriyle kıyaslanamayacağı da vurgulanıyor.

Bunun yanı sıra, Azerbaycan yönetiminin sadece Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ni değil, BM Kalkınma Programı (UNDP), BM Nüfus Fonu (UNFPA), BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ve BM Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) ofislerini de kapatma girişiminde bulunduğu bildiriliyor.