تمام پیش‌شرط‌های لازم برای صلح فراهم است

ایروان، ۱۱ فوریه ۲۰۲۵ میلادی (۲۲ بهمن ۱۴۰۳ شمسی) به گزارش خبرگزاری دولتی «آرمِن پرِس»: تبلیغات رسمی جمهوری آذربایجان  روز به روز بیشتر بر این تز تمرکز دارد که ارمنستان در حال مسلح شدن است و برای حمله به آذربایجان بی‌وقفه آماده می‌شود، لذا آذربایجان کاملاً حق دفاع از خود و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه را دارد.

اگر بخواهیم این تزهای تبلیغات آذربایجانی را به صورت ساده‌تر و کوتاه‌تر بیان کنیم، همه چیز به این نکته ختم می‌شود که ارمنستان برای حمله به آذربایجان آماده می‌شود، بنابراین بهتر است آذربایجان پیش‌دستی کرده و به ارمنستان حمله کند، به عنوان یک اقدام پیشگیرانه.

به‌عنوان منشا این تزهای تبلیغاتی، دو احتمال وجود دارد: اول اینکه آذربایجان واقعاً فکر می‌کند که ارمنستان قصد حمله به آذربایجان را دارد، یا اینکه آذربایجان خود قصد حمله به ارمنستان را دارد و در تلاش است تا برای این حمله مبنای قانونی فراهم کند. در هر دو حالت، طبق فرض اصلی ادعاهای آذربایجان، تأکید این کشور بر این است که ارمنستان قصد حمله به آذربایجان دارد.

آیا ارمنستان قصد حمله به آذربایجان دارد؟

هر ناظر بی‌طرف می‌تواند به‌راحتی تأکید کند که دولت جمهوری ارمنستان هیچ جایی برای تفسیر و شکی در این زمینه باقی نگذاشته است. من بارها اعلام کرده‌ام و اکنون نیز لازم می‌دانم تصریح و توضیح دهم که جمهوری ارمنستان به توافقات به دست‌آمده در تاریخ ۶ اکتبر ۲۰۲۲  در پراگ پایبند است. یادآوری می‌کنم که بر اساس توافقات مذکور، ارمنستان و آذربایجان تمامیت ارضی و حاکمیت یکدیگر را بر اساس اعلامیه آلما آتا به رسمیت می‌شناسند.

به عبارت دیگر، جمهوری ارمنستان تمامیت ارضی و حاکمیت جمهوری آذربایجان را در حدود جمهوری آذربایجان شوروی سابق به رسمیت می‌شناسد، و جمهوری آذربایجان تمامیت ارضی و حاکمیت جمهوری ارمنستان را در حدود جمهوری ارمنستان شوروی سابق به رسمیت می‌شناسد.

این تز در هر دو کشور دو ژور  به رسمیت شناخته شده است، زیرا در «آیین‌نامه فعالیت کمیته مشترک تعیین مرزهای دولتی و امنیت مرزهای جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان» که در هر دو کشور تصویب شده است، اعلامیه آلما آتا به‌عنوان اصل اساسی روند تعیین مرزها ثبت شده است.

با توجه به این واقعیت، من چندین بار اعلام کرده‌ام که حتی مسئله بازپس‌گیری بیش از ۲۰۰ کیلومتر مربع از اراضی جمهوری ارمنستان که در حال حاضر تحت اشغال آذربایجان است، از طریق ابزار نظامی برای جمهوری ارمنستان مطرح نیست، زیرا آیین‌نامه فعالیت مذکور به‌طور اصولی این مسئله را حل می‌کند و این امکان عملی و واقعی وجود دارد که در روند تعیین مرزها این مسئله به‌طور واقعی و ملموس حل شود.

در این راستا، لازم می‌دانم بار دیگر تأکید کنم که در سی‌وسومین سالگرد تأسیس ارتش جمهوری ارمنستان اعلام کردم که ارتش ما نباید خارج از اراضی قلمرو جمهوری ارمنستان به رسمیت شناخته شده بین‌المللی استفاده شود. (البته این موضوع به مشارکت نیروهای حافظ صلح ارمنستان در قالب نیروهای حافظ صلح بین‌المللی ربط ندارد).

بنابراین، تزهای آذربایجان در مورد قصد ارمنستان برای حمله به آذربایجان، صرفاً ساختگی و تخیلی هستند.

آیا جمهوری ارمنستان در حال مسلح شدن است؟

جمهوری ارمنستان ارتش خود را در چارچوب اصول فوق‌الذکر یعنی حفاظت از تمامیت ارضی و حاکمیت خود که در سطح بین المللی از جمله آذربایجان به رسمیت شناخته شده است، اصلاح می‌کند.

شایان ذکر  است که این یک حق شناخته شده بین‌المللی بر هر کشوری است و اعتراض و زیر سؤال بردن آن نقض آشکار و فاحش حقوق بین‌الملل است.

آیا اصلاحات ارتش ارمنستان ارتباطی با آذربایجان دارد؟

جواب هم بله است و هم خیر:

خیر، چون همانطور که توضیح دادم، ارمنستان هیچ برنامه، هدف یا قصدی برای عملیات نظامی علیه آذربایجان ندارد.
بله، زیرا تهدیداتی علیه امنیت جمهوری ارمنستان به خصوص در خود آذربایجان ایجاد می‌شود. اولاً، برخلاف توافقات پراگ، اظهاراتی که تمامیت ارضی جمهوری ارمنستان را زیر سؤال می‌برد از بالاترین رده‌های آذربایجان شنیده می‌شود.
این اظهارات به طور کامل در قالب گفتمان موسوم به «آذربایجان غربی» که تحت حمایت مقامات عالی‌رتبه آذربایجان است، بیشتر نمایان می‌شود، جایی که در اسناد بنیادین سازمانی به همین نام  حدود 60 درصد از سرزمین‌های قلمرو حاکمیت جمهوری ارمنستان به‌عنوان «مناطق تحت کنترل جمهوری ارمنستان در حال حاضر» یا «سرزمین‌های تحت کنترل واحد سیاسی و حقوقی به نام جمهوری ارمنستان» معرفی می‌شود.

اکنون اگر همه این‌ها را با محاکمه نمایشی در باکو، خریدهای تسلیحاتی میلیاردی آذربایجان و لفاظی‌های تهاجمی رسمی باکو مقایسه کنیم آن وقت به‌راحتی درمی‌یابیم که در آذربایجان تهدیدات واقعی علیه امنیت جمهوری ارمنستان در حال شکل‌گیری است.

راه‌حل‌ها

راه‌حل‌های این وضعیت در حال حاضر روی میز قرار دارد و این راه‌حل‌ها نتیجه کار مشترک نمایندگان ارمنستان و آذربایجان است. اولاً، ماده‌های توافق‌شده «پیمان صلح» اساساً نه‌تنها مشکل نداشتن ادعاهای ارضی نسبت به یکدیگر، بلکه تضمین عدم طرح چنین ادعاهایی در آینده را حل کرده‌اند. امضای «پیمان صلح»، هم برای ارمنستان و هم برای آذربایجان، به‌طور دائم درهای ادعاهای ارضی علیه یکدیگر را می‌بندد؛ درهای بسته‌شده‌ای که در پراگ نیز به‌طور قطع بسته شده است.

بخش توافق شده از «پیمان صلح» به اندازه کافی وزین و پخته شده است که آماده امضا باشد، هرچند فقط دو ماده بدون توافق باقی مانده است، اما جمهوری ارمنستان پیشنهادات جامعی برای حل آنها ارائه داده و منتظر پاسخ مثبت آذربایجان است.

علاوه بر این، جمهوری ارمنستان به آذربایجان پیشنهاد کتبی داده است که مکانیسم‌های نظارت متقابل بر تسلیحات و تحقیق مشترک در مورد حوادث مرزی ایجاد شود و منتظر پاسخ مثبت آذربایجان است.

همچنین جمهوری ارمنستان پیشنهاد کتبی به آذربایجان برای انجام حمل و نقل ریلی از آذربایجان به آذربایجان و بین المللی از طریق خاک ارمنستان، از ارمنستان به ارمنستان و بین المللی از طریق خاک آذربایجان، به آذربایجان ارائه کرده است و منتظر پاسخ مثبت آذربایجان است.

کمیته مشترک تعیین مرزهای دولتی و مسائل امنیت مرزها بین جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان به‌طور طبیعی و سازنده کار می‌کند.

اخیراً نشست کمیته بین بخشی دولت ارمنستان در امور رسیدگی به مسائل اسرا، گروگان‌ها و مفقودین (محل اختفای نامعلوم) جمهوری ارمنستان و کمیسیون دولتی مسائل اسیران جنگی، گروگان‌ها و اتباع مفقود شده جمهوری آذربایجان برگزار شد.

همه اینها به این معناست که نه فقط هیچ پیش‌شرطی برای تشدید بحران در منطقه وجود ندارد بلکه تمام پیش‌شرط‌های لازم برای برقراری صلح پایدار فراهم شده است. فقط لازم است که از اقدامات نمایشی و سیاست‌های تشدید بحران دست کشیده شود و صلح نهادی‌ برقرار گردد. جمهوری ارمنستان نه‌تنها آماده است برای این روند، بلکه این مسیر را رها نخواهد کرد.

نیکول پاشینیان
نخست‌وزیر جمهوری ارمنستان