درگیری مستقیم احتمالی ایران و اسرائیل و وضعیت به شدت پرتنش می تواند بر قفقاز جنوبی نیز تأثیر منفی خود بگذارد.

تاریخ گزارش: 14 آگوست سال 2024 میلادی برابر با 24 مرداد 1403 شمسی 

ساعت گزارش: 09:20

ایروان، 14 آگوست، «آرمِن پرِس» : در راستای تحلیل روابط پر تنش ایران و اسرائیل و وضعیت پیچیده ژئوپلیتیکی خاورمیانه در مجموع، باید این اصل را در نظر داشت که تهران نیز به خوبی درک می کند که در صورت تشدید درگیری با تل‌آویو، این درگیری بی تردید می‌تواند بر منطقه قفقاز جنوبی نیز تأثیر منفی خود را بگذارد و تبدیل به امری شود که مشکلات جدی برای ایران به همراه خواهد داشت.

به گزارش خبرگزاری دولتی «آرمِن پرِس» : گُور مارگاریان: دکتر، استادیار و پژوهشگر بنیاد «گِغارد» آکادمی ملی علوم جمهوری ارمنستان و پژوهشگر ارشد انستیتوی شرق شناسی آکادمی ملی علوم جمهوری ارمنستان در راستای گفتگوی خود با «آرمِن پرِس»، ضمن اشاره به تنش حاکم در خاورمیانه و با تاکید بر تأثیر منفی شدید آن به خصوص در صورت درگیری احتمالی مستقیم ایران و اسرائیل بر قفقاز جنوبی و به ویژه بر کشورهای منطقه، در این خصوص اعلام کرده و افزود: « چنانچه می دانیم، همه کشورها در منطقه قفقاز جنوبی مانند ارمنستان نسبت به ایران موضع صریح و شفاف و روابط خوبی ندارند.

اگر چه در مورد روابط ارمنستان و ایران می توان گفت که همه چیز واضح، شفاف و قابل درک است، از طرف گرجستان هم می توان خطرات را کمتر پیش بینی کرد یا اصلاً خطراتی ندید، اما این موضوع هنگام صحبت در مورد موضع و خطرات احتمالی از طرف آذربایجان نسبت به ایران متفاوت می شود و به هیچ وجه نمی توان به صراحت این خطرات احتمالی را نیدیده گرفت به خصوص بر کسی پوشیده نیست که در سال های اخیر روابط نظامی، نظامی-سیاسی، نظامی-اقتصادی، اقتصادی و سیاسی آذربایجان و اسرائیل بیش از پیش فعال تر شده است و در حال توسعه و تقویت روز افزون می باشد.

از طرفی هم نمی توان بر این واقعیت چشم پوشید که اسرائیل برای آذربایجان به اولین کشور تامین کننده مهمات و تجهیزات نظامی تبدیل شده است و در این زمینه از همه کشورهای دیگر و حتی از ترکیه پیشی گرفته است. 

روابط ائتلافی اسرائیل و آذربایجان در سطح عاطفی، برادری و ... نیست، بلکه در سطح عملی، اجرایی و ترویج منافع یکدیگر است.

به ویژه با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی آذربایجان، برخی شرایط پیچیده در روابط این کشور با ایران، و با توحه به اینکه هر از چند گاهی شاهد تشدید تیرگی و تنش در روابط ایران و اسرائیل هستیم و همواره می بینیم که چگونه در نقاط مختلف تنش های مختلفی بین دو کشور (منظور ایران و اسرائیل است) هر از چندگاهی فعال تر می گردد.

همه این موارد بار دیگر ثابت می کنند که هنگام صحبت از عدم خطرات از طرف آذربایجان نمی توان به صراحت و بی شک و تردید اظهار نظر کرد و  از طرفی هم هیچ کس نمی تواند این احتمال را رد کند که در صورت تضعیف یا درگیری احتمالی ایران در جنگ، همانطور که اغلب در کشورهای دیگر هم به وفور اتفاق افتاده است؛ گلایه‌ها، تظاهرات و قیام‌های داخلی نیز آغاز نخواهد شد و در این صورت هیچ اطمینان و تضمینی نیست که آذربایجان با سوءاستفاده از این شرایط ترویج  تز کذب خود موسوم به «آذربایجان جنوبی» را که دهه‌هاست برای غصب استان آذربایجان ایران دنبال می‌کند، احیا و بیش از پیش فعال نخواهد کرد.

 از طرفی هم هنگام تحلیل سیاست تبلیغاتی معاصر آذربایجان باید گفت که تبلیغات کنونی باکو متکی بر این است که همه سرزمین های واقع در اطرافش از آن آذربایجان می باشند و به مناطق مختلف کشورهای همسایه نام های کذب «آذربایجان شمالی، جنوبی، شرقی، غربی» می دهد. با چنین پیشرفتی فکر می کنم آذربایجان به زودی حتی «بهشت اسلامی: جنت» را «آذربایجان آسمانی» اعلام خواهد کرد.

از طرفی هم نباید فراموش کرد که در منطقه قفقاز جنوبی نیز می تواند خطرات و مسائل کاملاً جدی به وجود بیاید و از این لحاظ سفر چند روز پیش سرگئی شویگو: دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه به ایران و سپس به آذربایجان امری که در خود باکو منجر به بحث های جالبی شد، بسیار قابل توجه است. 

هر چند در خصوص پیامد های این سفر تحلیلگران و کارشناسان آذربایجان مواضع و دیدگاه‌های واضح و شفافی اظهار نکرده اند اما با این وجود اشاره ای بر این دارند که الهام علی‌اف: رئیس‌جمهوری نیست که به اصطلاح «همه تخم مرغ های خود را در یک سبد بگذارد" و کاری کند که خودش آسیب و ضرر ببیند.  

فکر می کنم که باید این اصل هم درنظر بگیریم که تمام اقدامات رهبر سیاسی این کشور همواره به دقت و صحت محاسبه و اندازه گیری شده و با در نظر گرفتن منافع خودش است.

 در خصوص موضوع رویارویی مستقیم ایران و اسرائیل و تأثیر منفی آن بر قفقاز جنوبی می‌توان گفت که خطرات منطقه‌ای بسیار واضح برای تهران وجود دارد، به عنوان مثال: در پس زمینه افزایش تنش بین ایران و اسرائیل به احتمال زیاد ایدئولوژی زیرزمینی پان ترکیسم توسط آذربایجان فعال خواهد شد و به صورت مصنوعی در راستای ترویج تصور کذب و ساختگی هویت آذری استان آذربایجان ایران نیز تلاش های زیادی خواهد شد.

مسئله پناهندگان ایرانی نیز یکی از خطرات احتمالی قابل توجه است، لذا بر کسی پوشیده نیست که در صورت بروز تنش، برخی از ساکنان کشورهای درگیر جنگ بنا به دلایل امنیتی کشور با درصدهای متفاوت وطن خود را ترک می کنند. مسئله پناهندگان ایرانی در واقع  می تواند به یک مشکل جدی نه فقط برای ارمنستان، بلکه برای کل منطقه قفقاز جنوبی تبدیل شود. لذا در صورت توسعه نامطلوب حوادث و در شرایطی که عملیات نظامی علیه ایران شدت بگیرد عامل اسلامی نیز می تواند با مظاهر مختلف خود ظهور کند.

در این صورت نمی توان نقش یکی دیگر از بازیکنان منطقه در چهره ترکیه ندیده گرفت، لذا تصور اینکه در صورت تشدید نظامی علیه ایران ترکیه اگر موضعی متحد وفادار و برادرانه نسبت به ایران نداشته باشد حداقل موضع خنثی یا دوستانه نسبت به کشور همسایه خواهد داشت، امری بسیار سخت می باشد.

هنگام تحلیل وقایع منطقه باید بار دیگر تاکید کرد که نقش و اهرم نفوذ فدراسیون روسیه را به هیچ وجه نباید فراموش و ندیده گرفت.

در صورت درگیری احتمالی ایران و اسرائیل، آذربایجان می تواند در موقعیتی غیرقابل رشک برانگیز قرار بگیرد، زیرا باید از یک طرف با عامل ایران برادر و از طرف دیگر با عامل بهترین متحدش در چهره اسرائیل روبرو شود.

در واقع پیش بینی در خصوص اقدامات و به نوعی تجاوز احتمالی آذربایجان علیه ارمنستان با سوء استفادۀ درگیری احتمالی  تهران-تل آویو نیز  امر بسیار دشواری می باشد.

اگر آنقدر برای عامل ایران ارزش قائل هستیم که فکر می کنیم صرفاً مدیون ایران هستیم که به اصطلاح انتقال «کریدور زانگِزور»، به آذربایجان از طریق نظامی و توسل به زور تا کنون اجرایی نشده است و اجرای آن فقط در صورت تشدید تنس یا تضعیف احتمالی نظامی ایران ممکن است، پس مانند بنده باید  فکر ‌کنیم که آذربایجان می‌تواند جرأت چنین اقدامی را فقط در صورت شکست کامل ایران پیدا کند.

در پایان به عنوان جمع بندی بار دیگر می خواهم تاکید کنم که ایران از نظر اقتصادی و نظامی کاملاً خودکفا و بازیگری جدی و کشوری است که نقش و وزن تعیین کننده منحصر به فرد خود را در مسائل منطقه ای دارد.»

تهیه کننده خبر: داویت مامیان