1000х90.jpg (78 KB)

Երևանում՝ 11:07,   29 Մարտ 2024

Ամուլսարում թթվային ապարների դրենաժից շրջակա ջրային համակարգերի վրա բացասական ազդեցությունը կկանխվի. միջազգային փորձագետ

Ամուլսարում թթվային ապարների դրենաժից շրջակա ջրային համակարգերի վրա 
բացասական ազդեցությունը կկանխվի. միջազգային փորձագետ

ԵՐԵՎԱՆ, 22 ՀՈւՆՎԱՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Թթվային ապարների դրենաժի կառավարման ժամանակակից մեթոդներից առաջնայինը աղտոտման կանխարգելումն է:

«Արմենպրես»-ի հետ զրույցում՝ այս մասին ասաց ամերիկյան Global Resource Engineering ընկերության փորձագետ, կանադական օրենսդրության համապատասխան որակավորված մասնագետ (QP) Լարրի Բրեքենրիջը և մեկնաբանեց Ամուլսարի տարածքում թթվային ապարների դրենաժի բացասական ազդեցության մասին բոլոր խոսակցությունները:

-Պարոն Բրեքենրիջ, խնդրում եմ նախ ներկայացրեք, թե ի՞նչ է թթվային ապարների դրենաժը, և արդյոք սա հենց Ամուլսարի՞ն հատուկ խնդիր է:  

-Թթվային ապարների դրենաժը բնության մեջ առկա երևույթ է, որը հատուկ է որոշակի տեսակի ապարների: Բնության մեջ առկա որոշ միներալներ, սուլֆիդներ, թթվածնի և ջրի հետ շփումից թթու են արտադրում: Հանքարդյունաբերությունը արագացնում է այս գործընթացը, քանի որ ապարները շփման մեջ են մտնում թթվածնի և ջրի հետ: Սա համատարած խնդիր է ամբողջ աշխարհում և միայն ոսկու հանքավայրերին կամ միայն Հայաստանին կամ միայն Ամուլսարին չէ, որ հատուկ է: Աշխարհում թթվային դրենաժի կառավարման բազմաթիվ ժամանակակից մեթոդներ են կիրառվում: Այս տեխնոլոգիաները հաջողությամբ լուծել են խնդիրը աշխարհի շատ գործող հանքերում: Ցավոք, նախկինում հանքարդյունաբերական ընկերությունները ջանքեր չեն գործադրել խնդրի լուծման ուղղությամբ, և սրա արդյունքում հանքարդյունաբերությունը վատ համբավ է ձեռք բերել աշխարհում:  Այսօր, սակայն, շատ երկրներում օրենսդրորեն պահանջվում է, որ հանքարդյունաբերական ընկերությունները կիրառեն թթվային ապարների դրենաժի կառավարման ժամանակակից մեթոդներ: Սա նաև  շատ միջազգային վարկատու կազմակերպությունների պահանջ է: Օրինակ՝ այն ֆինանսական հաստատությունները, որոնք «Լիդիանի» ներդրողերն են, պահանջում են կիրառել նման ժամանակակից մեթոդներ: Ես ինքս աշխարհի տարբեր հանքարդյունաբերական ծրագրերում թթվային ապարների դրենաժի կառավարման 20  տարվա փորձ ունեմ:   

-Այդուհանդերձ, վերջերս հրապարակված զեկույցներում, որոնք գրվել էին ծրագրի սփյուռքահայ քննադատ Հ. Բրոնոզյանի պատվերով, ասվում է, որ թթվային դրենաժը կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ Ամուլսարի շրջակայքի բոլոր ջրային ռեսուրսների վրա: Նման մտահոգությունն արդարացվա՞ծ է:

-Իրականում, ժամանակակից, լավ կառավարվող հանքերն ամբողջ աշխարհում կիրառում են այն տեխնոլոգիաները, որոնք կիրառվելու են Ամուլսարում և դրանք ապահովում են շրջակա ջրային և հողային ռեսուրսների արդյունավետ պաշտպանություն: Այսօր հնարավոր է շահագործել և փակել հանքերը առանց թթվային ապարների դրենաժի բացասական հետևանքների: Այս տեխնոլոգիաները շատ արդյունավետ են: Սակայն, ինչպես արդեն ասացի, տասնամյակներ առաջ հանքերը որևէ միջոցառում չէին իրականացնում թթվային դրենաժը կանխարգելելու և կառավարելու ուղղությամբ, և այս վերաբերմունքի արդյունքում երկարատև բնապահպանական ազդեցություններ էին ի հայտ գալիս աշխարհի շատ հանքերում: Այս առումով, իհարկե, կարելի է հասկանալ մարդկանց մտահոգությունները: Այդուհանդերձ, այն փորձագետները, ովքեր հանքարդյունաբերության բնապահպանական ժամանակակից տեխնոլոգիաներին ծանոթ են, տեղյակ են, որ կան թթվային ապարների դրենաժի խնդրի լուծման բազմաթիվ նոր գիտական մեթոդներ: Ժամանակակից մեթոդների հիմքում առաջնահերթ աղտոտման կանխարգելումն է, ինչը բնապահպանական տեսանկյունից շատ ավելի ընդունելի է: «Լիդիանն»  ընտրել է հենց այս մոտեցումը:  

-Քննադատական զեկույցների հեղինակները պնդում են նաև, որ «Լիդիանը»  չի խոսել թթվային ապարների դրենաժի խնդրի մասին: Նրանք ասում, են, որ «Լիդիանը» պնդում է, թե Ամուլսարի հանքաքարը օքսիդացված է, և թթվային դրենաժի խնդիր չկա: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

-Սկսենք կարևոր պարզաբանումից: Ամուլսարի հանքաքարն իսկապես լիովին օքսիդացված է, և թթվային ապարների դրենաժի խնդիրը ոչ թե հանքաքարում է, այլ դատարկ ապարներում: Դրանք արդյունահանվող մետաղ չպարունակող ապարներն են, որոնք պետք է հանվեն՝ հանքաքարին հասնելու համար: Դատարկ ապարների մի մասը թթվային դրենաժ առաջացնելու պոտենցիալ ունի, և «Լիդիանը»  այս փաստը արձանագրել է իր բոլոր համապատասխան հրապարակային փաստաթղթերում: «Լիդիանը» նաև հրապարակել է, որ Ամուլսարում այս խնդիրը լիովին կառավարելի է: Պատճառներից մեկը հենց այն է, որ հանքաքարում թթվային դրենաժի ռիսկ չկա, և խնդիրը միայն դատարկ ապարների մի մասն է: Մենք ողջունում ենք ցանկացած բանավեճ, սակայն ակնկալում ենք, որ այն հիմնված կլինի փաստերի վրա: Ձեր նշած զեկույցների հեղինակները Ամուլսարում չեն եղել և այնտեղ երբևէ հետազոտություն չեն անցկացրել: Նրանց զեկույցները հիմնված են հենց «Լիդիանի»   հետազոտությունների վրա: Հետևաբար՝ Ամուլսարի բնապահպանական և սոցիալական ազդեցության գնահատականը համապարփակ տեղեկություններ է պարունակում թթվային դրենաժի ուսումնասիրությունների վերաբերյալ և Լիդիանը շատ թափանցիկ է ներկայացրել այս խնդիրը: Այս հետազոտությունները նաև պարունակում են թթվային ապարների դրենաժի կառավարման մանրամասն պլան և բացատրում են, թե ինչպես է խնդիրը կառավարվելու:

-Իսկ ինչպե՞ս է այն կառավարվելու, որո՞նք են այդ մեթոդները:

-Ժամանակակից մոտեցումը առաջին հերթին աղտոտման կանխարգելումն է: Այս մոտեցման առաջին քայլը թթվային ապարների դրենաժի կանխարգելումն է: Այսպես, շատ հանքեր կիրառում են կապսուլավորման մեթոդը: Դատարկ ապարների այն մասը, որը թթվային դրենաժի պոտենցիալ ունի, կծածկվի: Այսինքն՝ կկապսուլավորվի այն ապարներով և հողով, որոնք թթվային դրենաժ առաջացնելու պոտենցիալ չունեն: Սա կմեղմացնի տեղումների ներթափանցումը դեպի դատարկ ապարներ: Առանց ջրի ներազդեցության թթվային ապարների դրենաժ չի առաջանում: Ի լրումն այս մեթոդի կանխարգելման՝ տեղադրվում են հատուկ ջրահավաք մեխանիզմներ, որոնք բաղկացած են խողովակներից և ջրի կուտակման ավազաններից: Դրանք հենց հիմա կառուցվում են Ամուլսարում, և այս համակարգերը հավաքելու են հանքի ենթակառուցվածքների հետ շփվող, այսպես կոչված, կոնտակտային ջուրը, և այն ամբողջությամբ օգտագործվելու է տեխնոլոգիական պրոցեսում: Սա նշանակում է, որ այն բոլոր ջրային հոսքերը, որոնք որևէ կերպ կարող էին ազդեցություն կրել հանքից, բաց չեն թողնվի շրջակա միջավայր: Հետևաբար, շրջակա ջրային համակարգերի որակի վրա բացասական ազդեցությունը կանխվում է: Եվ վերջապես, որպես լրացուցիչ միջոց կտեղադրվի նաև պասիվ մաքրման ժամանակակից համակարգ, որը կմաքրի հանքի տարածքից հոսող ցանկացած ջրային հոսք հանքարդյունաբերության ավարտից հետո:

-Այս մեթոդը կիրառվե՞լ է նախկինում որևէ երկրում:

-Այո, սա փորձված և հաջողված մեթոդ է: Թթվային ապարների դրենաժը աշխարհում տարածված խնդիր է, և դրա կառավարման ժամանակակից մեթոդների շուրջ տասնյակ գիտական կոնֆերանսներ և գիտաժողովներ են անցկացվում: Այս մեթոդները, որոնք նկարագրեցի, գիտական հիմքի վրա  մշակված մեթոդներ են, որոնք կիրառվում են ժամանակակից հանքերում: Կան հանքեր, որոնք 20 տարի առաջ են փակվել, մենք վերադարձել ենք ուսումնասիրելու այդ տարածքները և տեսել ենք, որ դրանք մաքուր են, այսինքն՝ կապսուլավորման մեթոդը արդյունավետ աշխատում է պատշաճ փակված հանքերում: Այն մեթոդը, որ մենք նախագծել ենք Ամուլսարի համար, հաջողությամբ աշխատում է Պերուում, Բրազիլիայում, Միացյալ Նահանգներում և այլուր:

-Այդ դեպքում, ո՞րն է պատճառը, որ քննադատական զեկույցների հեղինակները չեն համաձայնվում ձեր փաստարկների հետ:

-Ինձ համար դժվար է բացատրել այլոց շարժառիթները: Պատճառներից մեկը կարող է լինել այն, որ այս զեկույցների հեղինակները երբեք Ամուլսարում չեն եղել: Տեղանքի վերաբերյալ օբյեկտիվ պատկերացում կազմելու համար կարևոր է անմիջական շփումը տեղանքի հետ:

Ես ուզում եմ ընդգծել, որ իմ նկարագրած մեթոդները տեխնիկական, գիտական գործընթացներ են: Որպես գիտնական՝ մեր պարտավորությունն է բացատրել, թե ինչպես են ժամանակակից մեթոդները հանքարդյունաբերության մեջ օգնում լուծել բնապահպանական խնդիրները: Մենք ողջունում ենք քննադատությունը և դիտողությունները, քանի որ դրանք ստիպում են, որ մենք լրացուցիչ ջանքեր գործադրենք, որպեսզի ավելի մատչելի լեզվով բացատրենք, թե ինչ ենք անում:    Սակայն կարևոր է, որ քննարկումը մնա գիտական մակարդակի վրա, մինչդեռ Ամուլսարի քննադատները հաճախ խառնում են գիտական և զգացմունքային փաստարկները: Հանքարդյունաբերությունն ամբողջ աշխարհում շարունակվելու է գալիք տասնամյակներում: Ավելին, վերականգնվող էներգետիկան՝ արևային մարտկոցները, քամու տուրբինները, ինչպես նաև էլեկտրական մեքենաները գնալով ավելի շատ մետաղի արդյունահանում են պահանջելու: Հանքարդյունաբերությունը մեր ամենօրյա կյանքի անբաժանելի մասն է՝ մեքենաներ, համակարգիչներ, հեռախոսներ, էլեկտրոնիկա, բժշկական սարքավորումներ, գրիչներ, մկրատ և դանակ, գրեթե ամեն ինչ: Հետևաբար՝ էմոցիոնալ փաստարկին, թե մենք հանքարդյունաբերություն չենք ուզում, հնարավոր չէ գիտական փաստարկով պատասխանել: Սակայն գիտությունը հետևողականորեն տալիս է այն հարցի պատասխանը, թե ինչպես պետք է հանքարդյունաբերությունն ավելի անվտանգ դարձնել շրջակա միջավայրի համար: Եվ այս հարթակում ես պատրաստ եմ պաշտպանել այն գիտական մեթոդները, որոնք մենք ներկայացրել ենք: Դրանք հաջողությամբ աշխատել են այլ ծրագրերում և արդյունավետ կլինեն նաև Ամուլսարում: Հենց այս նպատակով էի ես այս շաբաթ այստեղ: Ես իմ ողջ պրոֆեսիոնալ կարիերան նվիրել եմ հանքարդյունաբերական ծրագրերը ջրային ռեսուրսների համար անվտանգ դարձնելուն: Ես գիտեմ, որ դա հնարավոր է և սիրով ընդունում եմ ցանկացած հնարավորություն բացատրելու, թե ինչպես է դա արվում:

Հարցազրույցը՝ Լիլիթ Դեմուրյանի

Բաժանորդագրվեք մեր ալիքին Telegram-ում






youtube

AIM banner Website Ad Banner.jpg (235 KB)

Բոլոր նորությունները    


Digital-Card---250x295.jpg (26 KB)

12.png (9 KB)

Գործակալության մասին

Հասցե՝ Հայաստան, 0002, Երեւան, Սարյան փող 22, Արմենպրես
Հեռ.՝ +374 11 539818
Էլ-փոստ՝ [email protected]