Երևանում՝ 11:07,   19 Մարտ 2024

Հայաստանում երեխաների պաշտպանության ոլորտում իրականացվում են լայնամասշտաբ բարեփոխումներ

Հայաստանում երեխաների պաշտպանության ոլորտում իրականացվում են 
լայնամասշտաբ բարեփոխումներ

ԵՐԵՎԱՆ, 31 ՄԱՅԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ։ Մանուկների տոնը կարևոր առիթ է կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների պաշտպանության խնդիրներին ավելի մեծ ուշադրություն դարձնելու համար։ 
Այս և երեխաներին վերաբերող այլ հարցերի շուրջ «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում խոսեց Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ընտանիքի, կանանց և երեխաների հիմնահարցերի բաժնի պետ Լենա Հայրապետյանը։ 
- Տիկին Հայրապետյան, ինչպե՞ս է իրականացվում երեխաների թիրախային խմբի՝ հաշմանդամություն ունեցող երեխաների պաշտպանությունը, ովքեր հայտնվել են դժվարին իրավիճակում։ 
- 2013 թվականին ՀՀ-ի, ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի և USAID-ի միջև համագործակցության շրջանակում կնքվել է հուշագիր, որի համաձայն երեխաների պաշտպանության ոլորտում իրականացվում են լայնամասշտաբ բարեփոխումներ։ Դրանց հիմքում դրված է խոցելի երեխաների սոցիալական ներառումը։ Նախարարության համար այդ բարեփոխումների միակ սկզբունքը ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի ուղենիշներին համապատասխան յուրաքանչյուր երեխայի ընտանիքում ապրելու հնարավորության ապահովումն է։ Նախարարությունը մշակել է մի այնպիսի ռազմավարություն, որպեսզի յուրաքանչյուր երեխա կարողանա ընտանիքում խնամք ստանալ։ Դրա դրույթները հիմնականում կայանում են նրանում, որ հաստատություններում բնակվող երեխաների համար միջոցներ ստեղծվեն, որպեսզի նրանց խնամքը ընտանիքներում կամ այլընտրանքային ձևով կազմակերպվի։ Կառավարությունը շատ մեծ նշանակություն է տալիս երեխաների այլընտրանքային խնամքին և որպես գերակա խնդիր ընդունել է հաստատությունների վերակազմակերպումը՝ երեխաների խնամքը ընտանիքներում կազմակերպելը։ Այս պահին արդեն մշակվում է Լոռու մարզի երեխաների խնամքի հաստատությունների վերակազմակերպման մասին Կառավարության որոշումը, և այն շուտով կդրվի շրջանառության մեջ։ Նախատեսվում է մանկատները վերակազմակերպել կյանքում դժվարին իրավիճակում հայտնված երեխաների վերականգնողական կենտրոնի, հնարավորություն ընձեռել սոցիալական պատճառներով հաստատություններում հայտնված երեխաներին վերադարձնել կենսաբանական ընտանիքներ: Կամ, դրա անհնարինության դեպքում, խնամակալություն սահմանել ընդլայնված ընտանիքներում: Իսկ դրա անհնարինության դեպքում՝ ուղարկել այլընտրանքային խնամքի: Մենք ենթադրում ենք խնամատար ընտանիքը և ենթակառուցվածքների զարգացումը համայնքներում, որ այդ երեխաները ցերեկային ժամերին ստանան խնամք, սոցիալական աջակցություն և մնան կենսաբանական ընտանիքներում։ 
- Եթե երեխան կենսաբանական, խնամատար կամ որդեգրված ընտանիքում բռնության է ենթարկվում, այդ պարագայում ինչպիսի՞ն է նախարարության ֆունկցիան։ 
- Մեր գերատեսչությունը քաղաքականություն մշակող է։ Կան համապատասխան կառույցներ՝ ինտեգրված սոցիալական ծառայությունները, և այս պահին ընտանեկան օրենսգրքով խնդիրը դրված է խնամակալության հոգաբարձության մարմնի վրա։ Յուրաքանչյուր համայնք ունի իր խնամակալության հոգաբարձության մարմինը, և եթե երեխան իր ընտանիքում բռնության է ենթարկվում, նրանք իրավունք ունեն մտնել ընտանիք, անհրաժեշտության դեպքում ոստիկանության հետ և, երեխայի կյանքին վտանգ սպառնալու դեպքում, անմիջապես նրան դուրս  հանել այնտեղից։ Բայց այդ մարմինը պարտավոր է ամեն ինչ անել, որպեսզի երեխան, այնուամենայնիվ, մնա իր ընտանիքի կողքին: Հոգեբաններ են աշխատում ծնողների հետ։ Բայց պետք է նաև անպայման ուշադրություն դարձնել, թե ի՞նչ վիճակում է գտնվում երեխան, և երեխային ընտանիքից վերցնելու դեպքում նրան տեղավորում են ժամանակավոր խնամքի հաստատություններում, որոնք են «Զատիկ»-ը, ՀՕՖ աջակցության կենտրոնը, այժմ նաևՍՈՍ բարեգործական կազմակերպությունը։ Վեց ամիս ժամանակահատված է տրված, որպեսզի խնամակալության հոգաբարձության մարմինն աշխատի ընտանիքի հետ, հասկանա, արդյոք տվյալ ընտանիքն ի վիճակի՞ է առանց բռնություն գործադրելու նորից երեխային ընտանիք ընդունել։ Կես տարի անց որոշվում է, թե երեխան ուր է գնում՝ խնամատար ընտանի՞ք, մանկատո՞ւն, թե՞ վերադառնում է կենսաբանական ընտանիք։ 
- Եթե խնամատար ընտանիքներում երեխային չեն կարողանում պահել սոցիալական հարցերից ելնելով, ի՞նչ է արվում։ 
- Որպեսզի երեխան հանձնվի խնամատար ընտանիք՝ մասնագետները ուսումնասիրում են ընտանիքը, տալիս են եզրակացություն։ Խնամատար ընտանիք երեխա ընդունելու համար անհրաժեշտ է, որպեսզի բժշկական հիմնարկներից բերեն տեղեկանքներ, որ խնամողներն առողջ են, ընտանիքի անդամների առողջական վիճակը լինի այնպիսին, որպեսզի չխանգարի դրսից եկած երեխայի հետագա խնամքի ներդաշնակ զարգացմանը։ Եկամուտների մասին տեղեկանք է բերվում, որպեսզի մենք չասենք, թե մոտիվացիան միայն պետության կողմից տրվող գումարն է: Այսինքն՝ լինի կայուն եկամուտ ունեցող ընտանիք, և երեխայի համար պետության կողմից երեխային հատկացվող գումարը ծախսվի միայն խնամատար երեխայի համար, իսկ ընդհանուր խնամատարության վերցնելու գաղափարը լինի առաքելությունը և աջակցությունը պետությանը, որ առանց ծնողական խնամքի մնացած երեխան ապրի ոչ թե մանկատանը, այլ ընտանիքում։ Մասնագետները ուզում են տեղեկատվություն ներքին գործերի բաժնից, որպեսզի խնամատարության վերցնող ծնողը իրավապահ մարմինների հետ գործ ունեցած չլինի կամ, եթե երբևէ դատված է եղել, ապա դատվածությունն  արդեն հանված լինի, և նմանատիպ տեղեկանքներ։ Այս տեղեկանքները պետք է հավաստեն, որ ընտանիքն իսկապես բոլոր առումներով գտնվում է բարձր մակարդակի վրա և կարող է խնամել երեխային։ Միայն նման տեղեկանքների առկայության դեպքում է տրվում դրական եզրակացություն։ 
- Եղե՞լ են, արդյոք, դեպքեր, որ երեխան դուրս գա խնամատար ընտանիքից։ 
- Երեխան կարող է կենսաբանական ընտանիքի հետ վերամիավորման պատճառով դուրս գալ խնամատար ընտանիքից։ Հնարավոր է նաև, որ ֆորս-մաժորային իրավիճակներ ստեղծվեն՝ երեխան չհարմարվի ընտանիքին և չցանկանա ապրել նրա հետ։ Մեր մասնագետները հաշվի են առնում նաև այդ ժամանակահատվածը, որ երեխան կարող է չհարմարվել նոր տանը։ Բարեբախտաբար, խնամատարության մոդելը կիրառելու ընթացքում շատ հաջող Հայաստանը ճանապարհ է անցել։ 1999 թվականին ՀՀ սոցիալական ապահովության նախարարության և Ֆրանսիայի Քրիթի քաղաքի մեկի միջև պայմանագիր է կնքվել։ Պայմանագրի համաձայն՝ այդ ֆրանսիական քաղաքի քաղաքապետարանը և հայ համայնքը աջակցություն են տրամադրել, որպեսզի ձևավորվեն խնամատար ընտանիքներ՝ նպատակ ունենալով մանկատան սաներին ընտանիքում խնամվելու հնարավորություն տալ։ Ծրագրի ընթացքում ինը երեխա տարբեր մանկատներից տեղափոխվել են ՀՀ տարբեր մարզերի ընտանիքներ, որտեղ խնամք է տրամադրվել այդ երեխաներին։ Խնամատարության ոչ մի անհաջող փորձ չի եղել, ինը երեխաներն էլ ներկայումս չափահասներ են։ Այդ ընտանիքների հետ զգայական կապն այնքան մեծ է, որ անգամ չափահաս դառնալուց հետո էլ շարունակում են ապրել խնամատար ծնողների հետ։ 
- Դեպքեր գրանցվե՞լ են, որ խնամատար ծնողները որդեգրեն իրենց խնամքի տակ գտնվող երեխաներին։ 
- Իհարկե, որոշ երեխաներ որդեգրվել են, այսինքն՝ նաև գույքային և ոչ գույքային հարաբերություններ են ձևավորվել խնամատար ընտանիքների և խնամատարության հանձնված երեխաների միջև։ Որոշ երեխաների չորդեգրվելու պատճառն այն է եղել, որ նրանք պետական աջակցություն ստանան բուհերում սովորելիս, և լուծվի նրանց բնակարանի խնդիրը։ 
- Հայաստանում ներդրվել է խնամատար ընտանիքի ինստիտուտ։ Ինչպե՞ս է իրականացվել այդ գործընթացը։ 
- Երեխայի խնամքը միջազգային չափորոշիչներով իրականացնելու համար Հայաստանում սկսեց քննարկվել խնամատար ընտանիքի ինստիտուտի հարցը։ ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամն ու ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը համատեղ համագործակցության պայմանագիր են կնքել, որտեղ ներառել են նման դրույթ։ Դրա շրջանակում նախարարությունը լիազորել է «Հայ օգնության ֆոնդ»-ին (ՀՕՖ), որպեսզի հենց այդ կազմակերպությունն իրականացնի տվյալ ծրագիրը։ Այդ ժամանակ Վանաձորի և Գավառի մանկատներից ընտրվել էին երեխաներ, ովքեր հանձնվել էին խնամատար ընտանիքներ։ Սկզբում ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի միջոցներով էր ամեն ինչ իրականացվում, ապա մեկ տարի անց, օրենքով հաստատվելուց հետո, ընտանիքները սկսեցին վճարվել պետական բյուջեից։ 
- Փաստորեն, խնամատարությունը վճարովի ծառայություն է։ Ինչպե՞ս է վճարվում ընտանիքը և որքա՞ն։ 
- Խնամատար ընտանիքը վճարովի ծառայություն է։ Պետության կողմից վարձավճար է տրվում քաղաքացուն, որպես աշխատավարձ և տրամադրվում է որոշակի գումար հենց խնամքի համար։ Ընդհանուր գումարը կազմում է 137.000 դրամ, որի մեջ մտնում է նվազագույն աշխատավարձ, մնացածն էլ՝ խնամքի համար։ Սա մանկատանը մեծացող մեկ երեխայի համար տրվող գումարն է, ով առանց ծնողական խնամքի է մնացել։ 
- Ինչպե՞ս են ընտրվում երեխաները խնամատար ընտանիք հանձնվելու դեպքում։ 
- Նույն կերպ, ինչպես որդեգրման դեպքում։ Հիմնականում երեխայի հետ աշխատում են մանկատան սոցիալական աշխատողը, հոգեբանը, բնականաբար, երեխայի ցանկությունն էլ է հաշվի առնվում։ Շատ դեպքերում խնամատար ընտանիք ենք հանձնում երեխային, որպեսզի նրա մուտքը մանկատուն կանխարգելվի, օրինակ, եթե ծնողը թողնում է երեխային և մեկնում արտերկիր։ Երեխան հանձնվում է պետության խնամքին, և պետությունը պետք է որոշի, թե նա ուր պետք է գնա։ Երեխայի շահերից է բխում ընտանիքում մեծանալը, և որոշում է կայացվում նրան հանձնել խնամատար ընտանիք։ Այս լայնամասշտաբ բարեփոխումների շրջանակներում արդեն ունենք խնամատար ընտանիքներ, ովքեր վերապատրաստվել են և ՀՕՖ-ի կողմից ստացել են հավաստագրեր։ 

Լիլիթ Դեմուրյան


Բաժանորդագրվեք մեր ալիքին Telegram-ում






youtube

AIM banner Website Ad Banner.jpg (235 KB)

Բոլոր նորությունները    


Digital-Card---250x295.jpg (26 KB)

12.png (9 KB)

Գործակալության մասին

Հասցե՝ Հայաստան, 0002, Երեւան, Սարյան փող 22, Արմենպրես
Հեռ.՝ +374 11 539818
Էլ-փոստ՝ [email protected]