1000х90.jpg (78 KB)

Երևանում՝ 11:07,   29 Մարտ 2024

Նորվեգացի պատմաբանն առանց Ցեղասպանության ճանաչման Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հաշտեցում չի տեսնում

Նորվեգացի պատմաբանն առանց Ցեղասպանության ճանաչման Հայաստանի և 
Թուրքիայի միջև հաշտեցում չի տեսնում

ԵՐԵՎԱՆ, 24 ԱՊՐԻԼԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Տարբեր երկրների կառավարությունների կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը թույլ կտա շարժվել առաջ: Այս մասին Արմենպրես»-ի հետ զրույցում ասաց նորվեգացի պատմաբան Բյորդ Լարսենը, ով հայտնի է Հայոց ցեղասպանության մասին իր հետազոտություններով ու գիտական աշխատանքներով: Ներկայացնում ենք հարցազրույցն ամբողջությամբ:

-Որքանո՞վ է Նորվեգիայի հասարակությունը տեղեկացված Հայոց ցեղասպանության մասին:

-Հասարակությունը վերջին տասը տարիների ընթացքում ավելի տեղեկացված է դարձել: Սակայն ցավալի է ասել, որ ինչպես շատ ուրիշ երկրներում, այնպես էլ այստեղ հիմնական կենտրոնացումը ճանաչմանը հաջորդող միջազգային հետևանքներն են և Թուրքիայի պատասխանները: Շատ մարդիկ չափազանց քիչ բան գիտեն, թե ինչ է իրականում տեղի ունեցել 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում և ցեղասպանության զոհերի մասին: Պետք է հիշել, որ պատմաբանները, ինչպես ես, սահմանափակ ազդեցություն ունեն մեդիայի վրա: Դու կարող ես գրել կարծիքներ և հոդվածներ ու այդպես շարունակ, սակայն շատ մարդիկ չեն կարդում դրանք: Նրանք կարդում են թերթերի և լրատվական կայքերի գլխագրերը. ահա թե ինչու է այդքան կարևոր, որ կառավարությունները ճանաչեն ցեղասպանությունը, որպեսզի հնարավոր լինի շարժվել առաջ և գրել կարևորի մասին, այն մասին, թե ինչ է տեղի ունեցել, և որ պատմությունը շարունակվում է հայերի ու մյուս քրիստոնյաների հետ, ովքեր Մերձավոր Արևելքում կոտորվում և արտաքսվում են:

-Ավելի քան 10 եվրոպական երկիր ճանաչել է Հայոց ցեղասպանություն. ինչո՞ւ Նորվեգիան չի հետևում նրանց:

-Նույն տխուր պատմությունն է. տնտեսական և աշխարհաքաղաքական հետաքրքրությունները ստվերում են էթիկան: Նորվեգիայի կառավարությունները (անկախ նրանից սոցիալ-դեմոկրատ են, թե պահպանողական) օգտագործում են նույնատիպ փաստարկները. ցեղասպանության հարցին պետք է առնչվեն պատմաբանները, այլ ոչ թե կառավարությունները, Նորվեգիայի կառավարությունը չի ցանկանում մտնել բանավեճի մեջ, որը կարող է Թուրքիայի և Հայաստանի միջև հաշտեցումն ավելի բարդացնել: Իհարկե, այս ամենը սխալ է: Պատմաբանները տասնամյակներ է՝ զբաղվում են այս հարցով և բոլոր գլխավոր ցեղասպանագետները եզրակացրել են, որ դա իսկապես ցեղասպանություն է եղել: Այս հարցում վիճաբանելու գաղափարը թուրքերի և նրանց որոշ պրոտագոնիստների կողմից մանիպուլյացիայի հետևանք է: Բոլորն են հասկանում, որ չի կարող լինել հաշտեցում, քանի դեռ այն նախապատրաստողները հրաժարվում են ընդունել հանցանքը: Սակայն սա է «ռեալպոլիտիկի» տրամաբանությունը. շահերը հաղթում են փաստերին և բարոյականությանը:

-Թեկնածուական ատենախոսություն եք պաշտպանել Հայոց ցեղասպանության թեմայով: Այս հարցով նոր հետազոտություն իրականացնո՞ւմ եք:

-Ես մշտապես հետևում եմ այս թեմայով նորություններին և հրապարակումներին, ինչպես, օրինակ, Թաներ Աքչամի ուսումնասիրությունն օսմանյան հեռագրերի վերաբերյալ և այդպես շարունակ, սակայն այս պահին քիչ ժամանակ ունեմ մեծ հետազոտություն իրականացնելու համար, քանի որ աշխատում եմ լիբերալ թինքթանքում, ինչը շատ ժամանակատար է: Սակայն ժամանակ առ ժամանակ գրում եմ Հայաստանի և ցեղասպանության մասին իմ հոդվածներում: Կարևոր է թեմայով հետաքրքրված մարդկանց մշտապես տեղեկացված պահելը:

-Ձեր հետազոտությունների ժամանակ արդյոք ինչ-որ բացահայտում ունեցել եք, որը կարող եք կիսել հայ ընթերցողի հետ, և որը կարող է առանձնահատուկ ազդեցություն ունենալ ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցում:

- Լավ հարց է: Հանրաքվեում Էրդողանի հաղթանակի և նրա ավտորիտար քաղաքականության պատճառով կարող է այս պահին հնարավորությունների պատուհան բացվել: Թուրքիան կարող է դուրս հանվել Եվրոպայի խորհրդից մահապատժի վերականգնման պատճառով: Եթե Թուրքիան թիկունք դարձնի Եվրոպային և թուլացնի աշխարհաքաղաքական կապերը ժողովրդավարական աշխարհի հետ, կառավարությունը կարող է փոխել իր վերաբերմունքը ճանաչման հարցի նկատմամբ: Նախորդ տարի Գերմանիայի կողմից ընդունված բանաձևը ևս նպաստում է այս հնարավորությանը: Այդ պարագայում ես անպայման կանեմ ինձ հասանելիք գործը:

-Ինչպե՞ս կգնահատեք Հայոց ցեղասպանության հարցում Թուրքիայի ներկայիս դիրքորոշումը:

-Իհարկե Էրդողանը չափազանց ագրեսիվ է այս հարցում: Որպես պոպուլիստ և ավտորիտար՝ նա բնականաբար լավատեղյակ է արտաքին թշնամիների օգուտների մասին: Հետևաբար, կարծում եմ՝ նա հարցն օգտագործում է իր շահերի համար. Արևմուտքը հայերին օգտագործում է որպես թուրքերի նկատմամբ զրպարտանքի գործիք և այլն, և այլն: Քրդերի դեմ նրա պատերազմը մեկ այլ օրինակ է: Վերջերս աշխատում էի և գրում Էրդողանի գաղափարախոսության մասին: Բոլորդ գիտեք, որ նա իսլամիստ է, որ մեծապես վերջ է դրել քեմալական աշխարհիկ ավանդույթներին: Եթե դիտարկեք երիտթուրքերի գաղափարախոսությունը, որը էթնիկ ազգայնականության և իսլամական օպորտունիզմի միախառնում էր, ապա կտեսնեք նմանություններ այն ճանապարհի հետ, որով այսօր գնում է Թուրքիան: Էրդողանը նաև հիանում է սոցիոլոգ և երիտթուրքերի առաջատար մտավորական Զիա Գյոքալփով, ով գտավ ժամանակակից միատարր պետության իր գաղափարները եվրոպական մտածողների շրջանում, ովքեր էլ հետագայում ոգեշնչեցին ժամանակակից ֆաշիզմը: Էրդողանի կենտրոնացումը հայերի վրա կարող է մեկնաբանվել նաև որպես գաղափարական նոստալգիա: 

-Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին Դուք Երևանում էիք: Ինչպիսի՞ տպավորություն եք ստացել Հայաստանից:

-Օհ, ես շփոթված էր: Դա հիանալի էր և շատ զգացմունքային: Դա իմ առաջին այցելությունն էր Հայաստան ցեղասպանության հարցով տարիներ ի վեր աշխատանքից հետո: Բնական է, որ 100-րդ տարելիցին այցը Ծիծեռնակաբերդ աննկարագրելի ազդեցություն թողեց ինձ վրա: Երևանը հիասքանչ քաղաք է: Ես նաև հնարավորություն ունեցա ճանապարհորդել Հայաստանով՝ Սևանա լիճ և դրան շրջապատող սարերը, Գառնի, Նորավանք, Խոր Վիրապ և իհարկե Գեղարդ:

-Կրկին Հայաստան այցելելու ծրագրեր ունե՞ք:

-Այս պահին ոչ, սակայն վստահաբար կրկին այցելելու եմ: Եթե որևէ հետաքրքիր համաժողով լինի, ես կլինեմ այդտեղ: Իմ կինն ու երեխաները ևս պետք է տեսնեն Հայաստանը: Դուք անշուշտ զբոսաշրջիկների կարիք ունեք, դա կօգնի կառուցել երկիրը: Մարդիկ պատկերացում անգամ չունեն, թե ինչ են կորցնում:

Հարցազրույցը Արաքս Կասյանի


Բաժանորդագրվեք մեր ալիքին Telegram-ում






youtube

AIM banner Website Ad Banner.jpg (235 KB)

Բոլոր նորությունները    


Digital-Card---250x295.jpg (26 KB)

12.png (9 KB)

Գործակալության մասին

Հասցե՝ Հայաստան, 0002, Երեւան, Սարյան փող 22, Արմենպրես
Հեռ.՝ +374 11 539818
Էլ-փոստ՝ [email protected]