ԵՐԵՎԱՆ, 9 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Չափազանց կարեւոր է հայ ժողովրդի անգնահատելի հարստության` հայերեն հին ձեռագրերի պահպանումն ու վերականգնումը: Մաշտոցի անվան հին ձեռագրերի «Մատենադարան» ինստիտուտում ռեստավրացիոն գործընթացի կարեւորության ու դրա հետ կապված բարդությունների մասին «Արմենպրես»-ը զրուցեց Մատենադարանի վերականգնողական բաժնի վարիչ Գայանե Էլիազյանի հետ:    

-Տիկի’ն Էլիազյան, հետաքրքիր է, թե ինչպես են ընտրվում այն ձեռագրերը, փաստաթղթերը, որոնք պետք է ենթարկվեն ռեստավրացիայի:

-Վերականգնողական գործընթացներում ստույգ ժամկետների մասին խոսելը սխալ կլինի, որովհետեւ Մատենադարանում պահվում են ձեռագրեր` սկսած 5-րդ դարից: Ամեն մի ձեռագիր յուահատուկ է եւ առաջնահերթության ընտությունը կատարվում է անձնակազմի միացյալ ուժերով: Սկզբում ընտրվում է նյութը, բերվում է բաժին վերականգնելու եւ կոնսերվացնելու:

Մեզ համար կարեւոր է գիտական վերականգնումը: Միջնադարում վերականգնողական աշխատանքներն իրականացրել են անգիտակ մարդիկ, որոնց նպատակը հիմնականում եղել է նյութի ֆիզիկական վիճակի փրկությունը եւ դրանով սահմանափակվել է խնդիրը: Այժմ հարցերն ավելի լուրջ ու խորն են: Կոնսերվացումը դարձել է շատ լուրջ ու խորը գիտություն, որին հարկավոր է անպայման տիրապետել, իսկ եթե ոչ` ավելի մեծ վնաս կհասցվի նյութին: Այստեղ պետք է ընդունված կանոններին հետեւել եւ ոչ թե ինքնագործունեությամբ զբաղվել:

-Կա՞ն Հայաստանում ոլորտի համապատասխան մասնագետներ:

-Մենք այս ոլորտում ունենք մի մեծ առավելություն` 52 տարվա փորձ` չնայած գիտակ մասնագետների կարիք միշտ կա: Մեր իրականացրած աշխատանքներն ամբողջությամբ մրցունակ են`չնայած նրան, որ մենք չունենք համապատասխան ռեստավրացիոն դպրոց կամ համալսարան:

-Ի՞նչ կասեք Մատենադարանի տեխնիկական հագեցվածության մասին:

-Նախկինում այդ առումով մեր վիճակը շատ տխուր էր, բայց բարեբախտաբար, իրավիճակը փոխվեց, երբ Ճապոնիայի կառավարությունը 2002 թ-ին Մատենադարանին տրամադրեց բավական լուրջ սարքեր: Դրանք այն ժամանակ արդիական էին, սակայն այժմ համալրման կարիք կա: Այս պահին մենք պատրաստվում ենք պայմանագրեր կնքել մի շարք հայտնի ընկերությունների հետ:  

-Եղե՞լ են արդյոք դեպքեր, երբ ձեռագիրը վերականգնման համար ուղարկվել է արտերկիր:  

-Նման որեւէ դեպք չի եղել: Մենք միշտ աշխատում ենք մեր ուժերով կատարել նորոգումները, որովհետեւ կան մի շարք հիմնարկներ, որոնք շատ հաճախ չեն վերցնում պատասխանատվությունն իրենց վրա: Եվ չի եղել մի դեպք, երբ մենք վնասել ենք այն:

-Մատենադարանում պահվող ձեռագրերից քանի՞սն այժմ ունեն վերականգնման կարիք:                                                  

-Մատենադարանը միայն թանգարան չէ, այլ գիտահետազոտական ինստիտուտ: Մեր բոլոր ձեռագրերն ուսումնասիրվում են, գնում են ընթերցասրահներ, թերթվում են, նկարահանվում եւ թվայնացնում: Այնպես, որ կա ձեռագրերի մի մաս, որոնք միշտ կարիք ունեն նորոգման կամ բուժման: Ռեստավրացիան անընդհատ պրոցես է:

-Որքա՞ն ժամանակահատված է միջինում հարկավոր ձեռագիրը վերականգնելու համար:                                                                                                

-Դրա մասին էլ է դժվար խոսել: Մենք նոր ենք ավարտել հայտնի 1057 թ-ի Մելիտենեի մագաղաթյա ավետարանը: Դրա վրա աշխատել են 4 մասնագետներ եւ աշխատանքները տեւել են 3 տարի: Լինում են նաեւ դեպքեր, որոնք ավելի արագ են ստացվում: Դա կախված է ձեռագրի նյութից, վնասվածության աստիճանից, չափերից, սնկային հիվանդություններից, վարակվածությունից:

Հարցազրույցը`  Արուսիկ Զախարյանի