1000х90.jpg (78 KB)

Երևանում՝ 11:07,   29 Մարտ 2024

Դիոգենեսյան լապտերով փնտրված հայոց երգի սոխակը. նա իր արվեստով հռչակեց և՛ իրեն, և՛ իր ժողովրդին

Դիոգենեսյան լապտերով փնտրված հայոց երգի սոխակը. նա իր արվեստով հռչակեց և՛ 
իրեն, և՛ իր ժողովրդին

ԵՐԵՎԱՆ, 14 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ/ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: «Նման տիտաններ, ինչպիսին Գոհար Գասպարյանն է, ծնվում են հարյուր տարին մեկ: Համաշխարհային դասականների ամենաբարդ գործերը, որոնք, թվում է, անհնար է կատարել, գասպարյանական մեկնաբանությամբ նոր կյանք են ստանում: Գոհարը վոկալային աստղ է, որ մի քանի համաստեղություն արժե…»:

Զարուհի ԴՈԼՈՒԽԱՆՅԱՆ

Հայ հանճարի հունդերից մեկն էլ եգիպտական անապատներն օազիսող Նեղոսի ափին էր աչքերը բացելու, որ հետագայում ճաճանչեր որպես օպերային երգարվեստի մեգաաստղ՝ Գոհար Գասպարյան անուն-ազգանունով:

Իսկ նրա վաղաժամ ծնունդը տագնապելու տեղիք էր տալու ծնողներին՝ ֆլեյտային տիրապետող Միքայել հորը, որ եղել էր Կոմիտասի սաներից, մորը՝ հայոց լեզվի ուսուցչուհի Արուսյակին, Խաչատրյանների ընտանիքի մյուս անդամներին ու հարազատներին: Բանն այն է, որ այն ժամանակների բժշկությունը դեռևս անկարող էր ապահովել անհաս նորածինների առողջությունը: «Չի ապրի, երեխան չափից շատ նվազ է ու թույլ»,- մորմոքում էին նրանք: Միակ հավատացողը տատն էր լինելու. «Կապրի ու բոլորիս հպարտությունը կդառնա»: Եվ նրա կանխազացումը երիցս էր ճշմարիտ, քանզի ճակատագիրը նորածնին ի ակզբանե առանձնակի առաքելություն էր վերապահել:

Իսկ ինչպե՞ս էին երգչուհու նախնիները հայտնվել Նեղոսի հովտում: Հետաքրքիր է եղելությունը. 19-րդ դարասկզբին բռնկված թուրք-եգիպտական առաջին պատերազմին եգիպտացի զորավար Մուհամմադ Ալին օսմանների դեմ պատերազմելով, հասնում է մինչև Խարբերդ, Չնքուշ գյուղ: Եգիպտացիների բանակում սկսվում է տիֆի համաճարակ: Ալիի զորքին օգնության է հասնում տեղացի մեծահարուստ Խաչատուր էֆենդիի տղաներից մեկը՝ Գերմանիայում ուսանած, երիտասարդ բժիշկ Միշել Խաչատրյանը՝ Գոհար Գասպարյանի հոր պապը: Նա կարողանում է բուժել վարակված զինվորներին: Հաշտության պայմանագրի կնքումից հետո եգիպտական բանակը վերադառնում է հայրենիք: Երախտագետ Մուհամմադ Ալին ցանկանում է հատուցել երիտասարդ հայ բժշկին` մատուցած ծառայությունների դիմաց: Բժիշկը հրաժարվում է՝ փոխարենը խնդրելով իրեն և իր ընտանիքը իրենց հետ տանել Եգիպտոս: Հասնելով Կահիրե, նա ծառայության է անցնում որպես պալատական բժիշկ և ամուսնանում սուլթան Հուսեյնի քրոջ՝ Ջավհարի հետ: Այդուհետ վերընձյուղվում է Խարբերդից եկած Խաչատրյանների տոհմաճյուղը եգիպտական բարեբեր հողում: Գոհար Գասպարյանի մանկությունն անցնում է Նեղոսի ափամերձ Շարկիա գյուղաքաղաքի հենց այն տանը, որը սուլթան Հուսեյնը կառուցել էր քրոջ համար և որպես օժիտ տվել 30 ուղտ: Եռահարկ շքեղ տունը՝ իր 100 հեկտար կալվածքով, բամբակի պլանտացիաներով, 200-ի հասնող ծառաներով ու բանվորներով, տպավորվելու էր երգչուհու մանկական հիշողություններում…

Դեռ տասը չբոլորած` երաժշտասեր ընտանիքում ծնված աղջնակը սկսում է երգել Կահիրեի հայոց եկեղեցում, իսկ նախնական կրթությունն ստացել էր՝ հաճախելով Գալուստյան ազգային վարժարան, այնուհետև սովորել Կահիրեի երաժշտական ակադեմիայում: Տակավին 16 տարեկան ուսանողուհի՝ ելույթներ է ունենում մայրաքաղաքային բեմերում, երգում Եգիպտոսի ռադիոյում՝ որպես մեներգիչ: Եվ սա այն դեպքում, երբ, ըստ ռադիոյի կանոնադրության, այդպիսի շնորհ արվում էր միայն մահմեդականներին: Գոհարի հանդեպ վերաբերմունքը բացառություն էր:

1948 թվական. 24-ամյա երգչուհին հրավեր է ստանում Միլանի աշխարհահռչակ «Լա Սկալա» օպերային թատրոնից: Թվում էր, թե ցնծությամբ կընդունվի նման առաջարկը, սակայն նա ոչ միայն մերժում, այլև նույն թվականին ճանապարհ է բռնում դեպի մայր հայրենիք: Մեկ տարի անց Հայաստանի օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի մեներգչուհի է: Իսկ առաջին բեմելը այս թատրոնում նշանավորվում է Լակմեի դերերգով՝ համանուն օպերայից, որին հաջորդելու էին գլխավոր դերեր՝ 23 օպերաներում, իսկ երգացանկն ընդգրկել է ավելի քան 500 ստեղծագործություն: Հարուստ այդ երգացանկում տեղ են գտել հայ, ռուս, արևմտաեվրոպացի կոմպոզիտորների մեծակտավ և փոքրածավալ գործեր, հոգևոր ու ժողովրդական երգեր: Սքանչանալով երգչուհու շքեղ ձայնով Ավետիք Իսահակյանը պատկերավոր խոսքով էր բնութագրելու. «Թռչունները Գոհար Գասպարյանին սովորեցրել են երգել, իսկ նա թռչուններին՝ ծլվլալ…»:

Բացի երաժշտական իր արվեստում անառարկելի վարպետությունից, աշխարհի բեմերը նվաճած արվեստագետը տիրապետում էր բազմաթիվ լեզուների՝ իտալերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, արաբերեն, անգլերեն: Գուցեև հենց դա էր պատճառը, որ նրա նաև օտարալեզու կատարումները նույնքան անկեղծ էին ու ամենուր հասու մարդկային հոգիներին: «Դիոգենեսյան լապտերով փնտրված արվեստագետներից է մեր Գոհարը՝ իր անվան նման թանկ ու նվիրական,- ժամանակների պաստառին մագաղաթելու էր հայ վրձնի նահապետը՝ Մարտիրոս Սարյանը:- Ծնվեց ճիշտ ժամանակին, որպեսզի իր «Կռունկով» ու «Ծիծեռնակով», «Մայր Արաքսով» ու «Անտունիով» հռչակեր և՛ իրեն, և՛ իր ժողովրդին…»: Եվ հռչակեց ու փառավորեց երկուսին էլ: Փառավորեց ո՛չ միայն դրանցով:

Ասենք, որ Գոհար Գասպարյանը հայրենիք էր վերադարձել իր առաջին ամուսնու՝ բանասեր Հայկ Գասպարյանի հետ: 1949-ին այստեղ էր ծնվել նրանց Սեդա դուստրը: 1956-ին ամուսինները բաժանվում են: Նույն թվականին նրա բախտը խաչաձևվում է հայ օպերային արվեստի մեկ այլ երախտավորի՝ Տիգրան Լևոնյանի հետ, ով Գոհարից փոքր էր 12 տարով: Բայց դա չէր խանգարելու, որ նրանք համատեղ ապրեին ստեղծագործական բարեբեր ու ընտանեկան գորովով առլեցուն ամբողջ մի կյանք:

Ի դեպ, վաստակաբեռն ամուսինները նույն օրվա ծնվածներ էին, որ եկան ու դեպի անմահություն գնացին՝ հայ օպերային արվեստի երկնակամարում թողնելով առանձնացող ու անխամրելի իրեց հետագիծը…

Հակոբ ՍՐԱՊՅԱՆ   

  


Բաժանորդագրվեք մեր ալիքին Telegram-ում






youtube

AIM banner Website Ad Banner.jpg (235 KB)

Բոլոր նորությունները    


Digital-Card---250x295.jpg (26 KB)

12.png (9 KB)

Գործակալության մասին

Հասցե՝ Հայաստան, 0002, Երեւան, Սարյան փող 22, Արմենպրես
Հեռ.՝ +374 11 539818
Էլ-փոստ՝ [email protected]